Οι ανακριτές χρησιμοποιούν καταχρηστικά την εξουσία που έχουν
Του Γρηγόρη Καλφέλη kalfelis@law.auth.gr
Κάποτε ο Μπαλζάκ έλεγε χαρακτηριστικά ότι κανείς σε αυτόν τον κόσμο δεν έχει την εξουσία που έχει ο ανακριτής! Δεν ξέρω αν αυτό στους καιρούς μας είναι απόλυτα ορθό, αλλά πάντως το απαράδεκτο γεγονός ότι έχουμε το υψηλότερο ποσοστό υποδίκων (ή προσωρινά κρατουμένων) σε όλη την Ευρώπη δείχνει απροκάλυπτα το πόσο κακά διαχειρίζονται αυτήν την τεράστια εξουσία οι ανακριτές!
Και δεν είναι μόνο αυτό. Επιπλέον, η κατάσταση που επικρατεί στις ελληνικές φυλακές είναι πραγματικά άθλια και απάνθρωπη. Για να τεκμηριώσω αυτή τη συλλογιστική θα αναφέρω απλώς ορισμένα στοιχεία από ένα πρόσφατο υπόμνημα που υπέβαλε ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου της Θεσσαλονίκης προς τον σημερινό υπουργό Δικαιοσύνης (7/11/2009).
Έτσι, κατ΄ αρχάς στις δικαστικές φυλακές Διαβατών υπάρχει ένας αδικαιολόγητος υπερπληθυσμός: μέσα σε έναν χώρο που αντέχει 320 ανθρώπους στοιβάζονται ελεεινά 608! Είναι ενδεικτικό ότι σε θαλάμους έκτασης 22 τ.μ. αντί για 4 «φιλοξενούνται» 10 κρατούμενοι!
Πολλοί μάλιστα κρατούνται στα κελιά των αστυνομικών τμημάτων και στο Μεταγωγών, επειδή η παραπάνω φυλακή ασφυκτιά και ο διευθυντής της αρνήθηκε πρόσφατα να δεχθεί υπεράριθμους κρατουμένους, γεγονός για το οποίο ασκήθηκε εναντίον του ποινική δίωξη. Επίσης, δεν υπάρχει η στοιχειώδης ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ώστε κινδυνεύουν να χαθούν πολλές ανθρώπινες ζωές (είναι ενδεικτική, μάλιστα, η περίπτωση 34χρονου κρατουμένου που παραπονιόταν για πόνους στη μέση και του χορηγούνταν παυσίπονα, ενώ όταν διακομίστηκε τελικά στο νοσοκομείο, διαπιστώθηκε ότι είχε μεταστατικό καρκίνο)!
Όλα αυτά τα ακατανόητα μεγέθη νομιμοποιούν τον όρο που χρησιμοποίησε πρόσφατα ο εγκληματολόγος Νέστωρ Κουράκης, δηλαδή ότι οι ελληνικές φυλακές έχουν μετατραπεί σε «αποθήκες ανθρώπων» που στοιβάζουν κυρίως μικροδιακινητές ναρκωτικών ουσιών, αλλοδαπούς και υποδίκους!
Επομένως ήταν επιβεβλημένη η προσπάθεια του υπουργού Δικαιοσύνης να προσπαθήσει, τουλάχιστον, να αναστρέψει το καθεστώς βαρβαρότητας, που σε τίποτε δεν θυμίζει ένα δυτικό κράτος δικαίου.
Κατά συνέπεια θεωρώ ότι οι προτεινόμενες τροποποιήσεις τουλάχιστον για την προσωρινή κράτηση κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, γιατί οι ανακριτές θα πρέπει κάποτε να μάθουν να μην «προφυλακίζουν» αφειδώς και καταχρηστικά τους κατηγορουμένους επειδή πιέζονται από την κοινή γνώμη ή επειδή δεν τους «αρέσει» η φυσιογνωμία ή η ιδεολογία τους, αλλά γιατί είναι πραγματικά επικίνδυνοι!
Όμως θέλω ταυτόχρονα να κάνω και κάποιες κριτικές παρατηρήσεις, γιατί τα ζητήματα αυτά καθορίζουν και την ποιότητα της δημοκρατίας μας. Έτσι, είναι αναγκαίο να μειωθεί ο ανώτατος χρόνος της προσωρινής κράτησης σε όλα τα αδικήματα, γιατί σε καμία χώρα της Ευρώπης δεν εγκλείεται αδικαιολόγητα ο κατηγορούμενος για 18 μήνες στις φυλακές, περιμένοντας τη δίκη του.
Το επιχείρημα ότι αν γίνει η παραπάνω μείωση θα αφεθούν ελεύθεροι και κάποιοι απεχθείς μεγαλέμποροι ναρκωτικών μπορεί να είναι βάσιμο, αλλά τότε ας συζητήσουμε σοβαρά για τη δημιουργία κάποιων πιο ευέλικτων δικονομικών θεσμών (όπως είναι ο συμβιβασμός στην ποινική δίκη), ώστε να μην περιμένει κάποιος 3 χρόνια (!) για να δει αν θα απαλλαγεί ή αν θα παραπεμφθεί σε δίκη (γεγονός που μας οδηγεί σε συνεχείς καταδίκες από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου)!
Επίσης, σύμφωνα με τις προτάσεις του υπουργείου Δικαιοσύνης, κάποιος θα μπορεί να «προφυλακίζεται» μόνο αν έχει αμετάκλητες καταδίκες στο παρελθόν για κακουργήματα. Όμως αναρωτιέμαι το εξής πράγμα: Αν κάποιος έχει στο ποινικό του μητρώο τρεις αμετάκλητες καταδικαστικές κρίσεις για πλημμεληματική απάτη, τότε και σε αυτή την περίπτωση δεν έχουμε μπροστά μας έναν- εμφανώς- επικίνδυνο κατηγορούμενο που αξίζει να κρατηθεί προσωρινά;
Τέλος, σε αυτό το πεδίο δεν μπορεί κανείς να προβλέψει ποιο θα είναι το αποτέλεσμα μιας νομοθετικής παρέμβασης, γιατί υπεισέρχονται και άλλα απόκρυφα μεγέθη. Λ.χ. από μια στατιστική έρευνα που έγινε παλιότερα στην Ουάσιγκτον αποκαλύφθηκε ότι τα περισσότερα εντάλματα προσωρινής κράτησης αφορούσαν τους μαύρους κατηγορουμένους. Και αυτό λέει πολλά από μόνο του (Gottfredson- Gottfredson, Decision making in criminal justice, 1988)!
Ποιο είναι το συμπέρασμα; Οι φυλακές μας είναι κακές και έχουν γεμίσει από υπόδικους, γιατί αυθαίρετα, πολλές φορές, και καταχρηστικά οι ανακριτές χρησιμοποιούν την εξουσία που τους έχει δώσει ο νόμος!
Ο Γρηγόρης Καλφέλης είναι καθηγητής του ΑΠΘ
18 ΜΗΝΕΣ ΑΝΑΜΟΝΗ
Σε καμία χώρα της Ευρώπης δεν εγκλείεται αδικαιολόγητα ο κατηγορούμενος για 18 μήνες στις φυλακές, περιμένοντας τη δίκη του