Με μια ανοιχτή επιστολή, νομπελίστες, επιστήμονες, συγγραφείς και καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, υπογραμμίζοντας πως η απειλή του φασισμού έχει επιστρέψει για τα καλά.
Όπως τονίζουν, ειδικά τις τελευταίες δύο δεκαετίες, εμφανίστηκε ένα νέο κύμα ακροδεξιών οργανώσεων, ενώ νέες «φιγούρες» του συγκεκριμένου χώρου εμφανίζονται στην πολιτική σκηνή παγκοσμίως.
«Αυτή η διαδικασία επιταχύνεται τώρα, καθώς η διαφωνία καταστέλλεται ολοένα και περισσότερο μέσω αυθαίρετων συλλήψεων, απειλών βίας, απελάσεων και μιας αδυσώπητης εκστρατείας παραπληροφόρησης και προπαγάνδας, η οποία διεξάγεται με την υποστήριξη των βαρόνων των παραδοσιακών και κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης – κάποιοι απλώς εφησυχάζουν, ενώ άλλοι είναι ανοιχτά ενθουσιώδεις τεχνοφασίστες», αναφέρουν μεταξύ άλλων.
Οι ίδιοι καλούν τον προοδευτικό κόσμο να δράσει, να συμμετέχει σε συλλογικές διαδικασίες, να αντιστέκεται αλλά και να προωθεί την κριτική σκέψη, στο πλαίσιο ενός συνεχούς αγώνα.
Διαβάστε ολόκληρη την ανοιχτή επιστολή τους
Την 1η Μαΐου 1925, ενώ ο Μπενίτο Μουσολίνι ήταν ήδη στην εξουσία, μια ομάδα Ιταλών διανοουμένων κατήγγειλε δημοσίως το φασιστικό του καθεστώς σε μια ανοιχτή επιστολή. Οι υπογράφοντες – επιστήμονες, φιλόσοφοι, συγγραφείς και καλλιτέχνες – πήραν θέση υπέρ των βασικών αρχών μιας ελεύθερης κοινωνίας: του κράτους δικαίου, της προσωπικής ελευθερίας και της ανεξάρτητης σκέψης, του πολιτισμού, της τέχνης και της επιστήμης. Η ανοιχτή τους εναντίωση απέναντι στη βάναυση επιβολή της φασιστικής ιδεολογίας -με μεγάλο προσωπικό κίνδυνο- απέδειξε ότι η εναντίωση δεν είναι μόνο δυνατή, αλλά και αναγκαία. Σήμερα, 100 χρόνια μετά, η απειλή του φασισμού έχει επιστρέψει – και γι’ αυτό πρέπει να επιστρατεύσουμε αυτό το θάρρος και να τον αψηφήσουμε ξανά.
Ο φασισμός εμφανίστηκε στην Ιταλία πριν από έναν αιώνα, σηματοδοτώντας την έλευση της σύγχρονης δικτατορίας. Μέσα σε λίγα χρόνια εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο, παίρνοντας διαφορετικά ονόματα αλλά διατηρώντας παρόμοιες μορφές. Όπου κατέλαβε την εξουσία, υπονόμευσε τη διάκριση των εξουσιών στην υπηρεσία της απολυταρχίας, φίμωσε την αντιπολίτευση με τη βία, πήρε τον έλεγχο του Τύπου, σταμάτησε την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και συνέτριψε τους αγώνες των εργαζομένων για οικονομική δικαιοσύνη.
Αναπόφευκτα, διείσδυσε και διαστρέβλωσε όλα τα ιδρύματα που ήταν αφιερωμένα σε επιστημονικές, ακαδημαϊκές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Η λατρεία του θανάτου της εξύψωσε την αυτοκρατορική επιθετικότητα και τον γενοκτόνο ρατσισμό, προκαλώντας τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, το Ολοκαύτωμα, τον θάνατο δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Ταυτόχρονα, η αντίσταση στο φασισμό και σε πολλές άλλες φασιστικές ιδεολογίες έγινε ένα γόνιμο έδαφος για την εύρεση εναλλακτικών τρόπων οργάνωσης των κοινωνιών και των διεθνών σχέσεων. Ο κόσμος που προέκυψε από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο -με τον καταστατικό χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τα θεωρητικά θεμέλια της ΕΕ και τα νομικά επιχειρήματα κατά της αποικιοκρατίας- παρέμεινε σημαδεμένος από βαθιές ανισότητες. Ωστόσο, αντιπροσώπευε μια αποφασιστική προσπάθεια για την εγκαθίδρυση μιας διεθνούς έννομης τάξης: μια φιλοδοξία προς την παγκόσμια δημοκρατία και ειρήνη, που θεμελιωνόταν στην προστασία των οικουμενικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων όχι μόνο των πολιτικών και αστικών, αλλά και των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων.
Ο φασισμός δεν εξαφανίστηκε ποτέ, αλλά για ένα διάστημα συγκρατήθηκε. Ωστόσο, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, γίναμε μάρτυρες ενός ανανεωμένου κύματος ακροδεξιών κινημάτων, που συχνά φέρουν αναμφισβήτητα φασιστικά χαρακτηριστικά: επιθέσεις στους δημοκρατικούς κανόνες και θεσμούς, έναν αναζωογονημένο εθνικισμό διανθισμένο με ρατσιστική ρητορική, αυταρχικές παρορμήσεις και συστηματικές επιθέσεις στα δικαιώματα όσων δεν ταιριάζουν σε μια κατασκευασμένη παραδοσιακή εξουσία, που έχει τις ρίζες της στη θρησκευτική, σεξουαλική και έμφυλη κανονιστικότητα.
Αυτά τα κινήματα έχουν επανεμφανιστεί σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των μακροχρόνιων δημοκρατιών, όπου η διάχυτη δυσαρέσκεια για την πολιτική αποτυχία να αντιμετωπιστούν οι αυξανόμενες ανισότητες και ο κοινωνικός αποκλεισμός έχει και πάλι αξιοποιηθεί από νέες αυταρχικές φιγούρες. Πιστές στο παλιό φασιστικό σενάριο, με το πρόσχημα μιας απεριόριστης λαϊκής εντολής, οι μορφές αυτές υπονομεύουν το εθνικό και διεθνές κράτος δικαίου, στοχεύοντας στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, του Τύπου, των θεσμών του πολιτισμού, της ανώτατης εκπαίδευσης και της επιστήμης, επιχειρώντας ακόμη και να καταστρέψουν βασικά δεδομένα και επιστημονικές πληροφορίες. Κατασκευάζουν «εναλλακτικά γεγονότα» και εφευρίσκουν «εσωτερικούς εχθρούς»- χρησιμοποιούν ως όπλο τις ανησυχίες για την ασφάλεια για να εδραιώσουν την εξουσία τους και την εξουσία του υπερπλούσιου 1%, προσφέροντας προνόμια με αντάλλαγμα την αφοσίωση.
Αυτή η διαδικασία επιταχύνεται τώρα, καθώς η διαφωνία καταστέλλεται ολοένα και περισσότερο μέσω αυθαίρετων συλλήψεων, απειλών βίας, απελάσεων και μιας αδυσώπητης εκστρατείας παραπληροφόρησης και προπαγάνδας, η οποία διεξάγεται με την υποστήριξη των βαρόνων των παραδοσιακών και κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης – κάποιοι απλώς εφησυχάζουν, ενώ άλλοι είναι ανοιχτά ενθουσιώδεις τεχνοφασίστες.
Οι δημοκρατίες δεν είναι άψογες: είναι ευάλωτες στην παραπληροφόρηση και δεν είναι ακόμη επαρκώς περιεκτικές. Ωστόσο, οι δημοκρατίες από τη φύση τους παρέχουν γόνιμο έδαφος για την πνευματική και πολιτιστική πρόοδο και επομένως έχουν πάντα τη δυνατότητα να βελτιώνονται. Στις δημοκρατικές κοινωνίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι ελευθερίες μπορούν να επεκταθούν, οι τέχνες να ανθίσουν, οι επιστημονικές ανακαλύψεις να ευδοκιμήσουν και η γνώση να αναπτυχθεί. Παρέχουν την ελευθερία να αμφισβητούν ιδέες και να αμφισβητούν δομές εξουσίας, να προτείνουν νέες θεωρίες ακόμη και όταν είναι πολιτισμικά άβολες, πράγμα που είναι απαραίτητο για την ανθρώπινη πρόοδο.
Οι δημοκρατικοί θεσμοί προσφέρουν το καλύτερο πλαίσιο για την αντιμετώπιση των κοινωνικών αδικιών και την καλύτερη ελπίδα για την εκπλήρωση των μεταπολεμικών υποσχέσεων για τα δικαιώματα στην εργασία, την εκπαίδευση, την υγεία, την κοινωνική ασφάλιση, τη συμμετοχή στην πολιτιστική και επιστημονική ζωή και το συλλογικό δικαίωμα των λαών στην ανάπτυξη, την αυτοδιάθεση και την ειρήνη. Χωρίς αυτά, η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με τη στασιμότητα, την αυξανόμενη ανισότητα, την αδικία και την καταστροφή, όχι μόνο από την υπαρξιακή απειλή που προκαλεί η κλιματική έκτακτη ανάγκη, την οποία το νέο φασιστικό κύμα αναιρεί.
Στον υπερ-συνδεδεμένο κόσμο μας, η δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρχει απομονωμένη. Καθώς οι εθνικές δημοκρατίες απαιτούν ισχυρούς θεσμούς, η διεθνής συνεργασία βασίζεται στην αποτελεσματική εφαρμογή των δημοκρατικών αρχών και της πολυμέρειας για τη ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ των εθνών, καθώς και στις πολυμερείς διαδικασίες για την εμπλοκή μιας υγιούς κοινωνίας. Το κράτος δικαίου πρέπει να επεκτείνεται πέρα από τα σύνορα, διασφαλίζοντας τον σεβασμό των διεθνών συνθηκών, των συμβάσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και των ειρηνευτικών συμφωνιών. Ενώ η υπάρχουσα παγκόσμια διακυβέρνηση και οι διεθνείς θεσμοί απαιτούν βελτίωση, η διάβρωσή τους υπέρ ενός κόσμου που διέπεται από την ωμή ισχύ, τη συναλλακτική λογική και τη στρατιωτική ισχύ αποτελεί οπισθοδρόμηση σε μια εποχή αποικιοκρατίας, πόνου και καταστροφής.
Όπως και το 1925, εμείς οι επιστήμονες, οι φιλόσοφοι, οι συγγραφείς, οι καλλιτέχνες και οι πολίτες του κόσμου έχουμε την ευθύνη να καταγγείλουμε και να αντισταθούμε στην επανεμφάνιση του φασισμού σε όλες του τις μορφές. Καλούμε όλους όσοι εκτιμούν τη δημοκρατία να δράσουν:
- Υπερασπιστείτε τους δημοκρατικούς, πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς θεσμούς. Καταγγείλετε τις καταχρήσεις των δημοκρατικών αρχών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αρνηθείτε την προληπτική συμμόρφωση.
- Συμμετάσχετε σε συλλογικές δράσεις, σε τοπικό και διεθνές επίπεδο. Μποϊκοτάζ και απεργία όταν είναι δυνατόν. Κάντε την αντίσταση αδύνατο να αγνοηθεί και δαπανηρή την καταστολή.
- Υποστηρίξτε τα γεγονότα και τις αποδείξεις. Προωθήστε την κριτική σκέψη και συνεργαστείτε με τις κοινότητές σας για αυτούς τους λόγους.
Αυτός είναι ένας συνεχής αγώνας. Ας αφήσουμε τις φωνές μας, το έργο μας και τις αρχές μας να αποτελέσουν προπύργιο ενάντια στον αυταρχισμό. Ας είναι αυτό το μήνυμα μια ανανεωμένη διακήρυξη αντίστασης.
Ολόκληρη η λίστα με τις υπογραφές εδώ