Του Φώτη Χρυσικού
Η δωρεά οργάνων σώματος μαζί με την εθελοντική αιμοδοσία, αποτελούν
κορυφαίες πράξεις αλτρουισμού. Και οι δύο, βασίζονται στη συνειδητή επιλογή των
δωρητών-εθελοντών να προσφέρουν κάτι αναντικατάστατο για τη ζωή ενός άλλου,
άγνωστου συνανθρώπου τους. Μέχρι σήμερα η προσφορά αυτή καταγραφόταν με την
ελεύθερη, αβίαστη, θετική δήλωση του εθελοντή δωρητή
και την απόκτηση της σχετικής ταυτότητας.
Παρά το γεγονός ότι η συζήτηση για τη δωρεά οργάνων στη χώρα μας και η
δημιουργία των πρώτων συλλόγων δωρητών καταγράφονται στη δεκαετία του ʼ80, η
πολιτεία καθυστέρησε ως συνήθως αρκετά να δράσει συντονισμένα και μόλις πριν
από δέκα χρόνια περίπου, συνέστησε τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων.
Μπορεί λοιπόν στην αναζήτηση των αιτίων για την απροθυμία των πολιτών να
γίνουν δωρητές οργάνων – οριακά αγγίζουν το 1% του πληθυσμού – να γίνεται
αναφορά, στα συντηρητικά αντανακλαστικά της ελληνικής κοινωνίας, στις
θρησκευτικές προκαταλήψεις ή στην αμέλεια και αδιαφορία, ο βασικός όμως λόγος
οφείλεται στην απουσία ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης προσέλκυσης εθελοντών
δωρητών με ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των πολιτών σε όλα τα
επίπεδα της κοινωνικής ζωής, από το δημοτικό σχολείο μέχρι το Πανεπιστήμιο, τις
ένοπλες δυνάμεις, την εκκλησία κ.ά, το οποίο θα εφαρμοστεί με συνέπεια και
συνέχεια αποτελώντας μέρος της καθημερινής μας ζωής.
Το προσχέδιο νόμου του υπουργείου Υγείας για τη «δωρεά και τη μεταμόσχευση
οργάνων» το οποίο πρόσφατα δόθηκε στη δημοσιότητα, επιχειρεί μ΄ έναν
ανορθόδοξο τρόπο, να αντιμετωπίσει την ανάγκη αύξησης των
διαθέσιμων οργάνων για μεταμόσχευση.
Σε μια περίοδο όπου οι πολίτες αμφισβητούν έντονα τους πολιτικούς θεσμούς,
εν μέσω σκανδάλων και εκτεταμένων φαινομένων διαφθοράς, σε μια περίοδο όπου κεκτημένα
δικαιώματα ετών καταργούνται, η σχεδιαζόμενη επιβολή με νομοθετική ρύθμιση της
καθολικής παραχώρησης μετά θάνατο των οργάνων των πολιτών, εκτός αν δηλώσουν
έγγραφη άρνηση, ακυρώνει κάθε έννοια εθελοντισμού και αλληλεγγύης και θα
επιφέρει τʼ αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
Αν κάτι γοητεύει στις εθελοντικές πρωτοβουλίες αλληλεγγύης, είναι τα
κινηματικά τους χαρακτηριστικά. Ως τέτοια αποκτούν μια δυναμική, εμπνέουν,
κινητοποιούν και δημιουργούν εστίες δράσης. Οι διάφοροι σύλλογοι δωρητών οργάνων,
οι οποίοι στην πλειοψηφία τους δραστηριοποιούνται παράλληλα με την εθελοντική
αιμοδοσία, συγκροτούνται από συνειδητοποιημένους ενεργούς πολίτες που
ανιδιοτελώς επιδιώκουν να αναδείξουν, πόσο σημαντική και μοναδική για τη ζωή
είναι η δωρεά οργάνων και να μεταλαμπαδεύσουν σε περισσότερους συμπολίτες τους
την ιδέα αυτή.
Με το προσχέδιο του υπουργείου Υγείας αντιθέτως, θα ενθαρρυνθεί η δημιουργία
ενός κλίματος αρνητικά φορτισμένου, ακόμα και στο επικοινωνιακό πεδίο. Οι
όποιες πρωτοβουλίες ενημέρωσης για τη δωρεά οργάνων σώματος, θα καλούν τους
πολίτες να αρνηθούν να κάνουν δήλωση, για να θεωρούνται έτσι δωρητές, ενώ όσοι
αντιτίθενται, θα επιδιώξουν να εκμεταλλευθούν τα φοβικά και συντηρητικά
αντανακλαστικά της κοινωνίας και θα καλούν τους πολίτες να δηλώσουν την έγγραφη
άρνησή τους. Ένα τόσο σημαντικό για τη ζωή θέμα, δεν θα βρίσκει ένα
θετικό μήνυμα στήριξης.
Παράλληλα το υπ. Υγείας πριν προχωρήσει σε τέτοιες ρυθμίσεις, οφείλει να
αναδιοργανώσει το σύστημα μεταμοσχεύσεων έτσι ώστε να μη χάνονται πιθανοί
δότες, αλλά και να μεριμνήσει για ασφαλής συνθήκες νοσηλείας των πολιτών, με
επάρκεια Μονάδων Εντατικής Θεραπείας και Μονάδες Νεογνών με κατάλληλη στελέχωση
και εξοπλισμό, με ανάπτυξη και εκσυγχρονισμό του ΕΚΑΒ και του συστήματος
επειγουσών διακομιδών, έτσι ώστε να αμβλύνει το όποιο κλίμα καχυποψίας στην
κοινωνία.
Διαχρονικά, οι συζητήσεις για ζητήματα που άπτονται φιλοσοφικών και
μεταφυσικών προσεγγίσεων και ανησυχιών, δαιμονοποιούν συχνά τη μία ή την άλλη
άποψη. Το δικαίωμα της απόφασης να ορίζω και να ελέγχω το σώμα μου, έστω και
μεταθάνατον εν είδη διαθήκης, αποτελεί μια τέτοια περίπτωση.
Το σώμα ως η υλική υπόσταση της οντότητάς μας, είναι αυτό που προσδιορίζει
τον καθέναν μας ως μοναδικό. Είναι αυτό που μαθαίνουμε να φροντίζουμε αλλά
ταυτόχρονα είναι αυτό που με πράξεις μεγαλείου, ηρωισμού και αλτρουισμού,
προσφέρουμε συνειδητά με τη φυσική μας παρουσία και όχι «εικαζόμενα», για ιδέες
όπως η ελευθερία, η δημοκρατία, η ισότητα και η αλληλεγγύη χωρίς νόμους που το
επιβάλλουν.
Με μια τέτοια οπτική, που θα ενισχύει την ενεργητική συμμετοχή των πολιτών
στην ανάπτυξη του θεσμού της δωρεάς οργάνων και δε θα
πριμοδοτεί την παθητικότητα, μεταφράζοντας αυθαίρετα τη σιωπή, την
πιθανή αμέλεια και αδιαφορία ως «εικαζόμενη συναίνεση», οφείλει η ελληνική
πολιτεία να προσεγγίσει το σημαντικό θέμα της επάρκειας οργάνων για
μεταμόσχευση.
Εκτός αν η κυβέρνηση, μεθοδεύει να χρησιμοποιήσει την «εικαζόμενη συναίνεση»
ως άλλοθι και σε άλλες εκφράσεις της κοινωνικής δράσης!!!
*Ο Φώτης Χρυσικός είναι κοινωνικός λειτουργός, μέλος της Ε.Γ.
Τμήματος Υγείας – Πρόνοιας του ΣΥΝ