Τσούξιμο στα μάτια, ξηρός βήχας και πονοκέφαλος είναι τα συμπτώματα που αισθάνονται όσοι κυκλοφορούν στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης το τελευταίο διάστημα. Αιτία, ο νέος εφιάλτης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, το φωτοχημικό νέφος, που χτυπάει τα μεγάλα αστικά κέντρα κυρίως το καλοκαίρι.
Της Σ. Μαργαριτίδου
Το καλοκαίρι, καθώς τότε εκδηλώνονται οι εκτός ορίων τιμές του όζοντος, που είναι το κύριο συστατικό αυτού του νέφους
Οι τιμές του όζοντος οξύνονται στη Θεσσαλονίκη επικίνδυνα τα τελευταία χρόνια και μεταφέρονται απειλητικά στις περιαστικές περιοχές, καθώς και στις αγροτικές, απειλώντας όχι μόνο τη δημόσια υγεία αλλά και τις αγροτικές καλλιέργειες. Το 2003 το όζον στην περιοχή του Πανοράματος ξεπέρασε τα ανώτατα όρια που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για περισσότερες από 150 ημέρες μέσα σε ένα χρόνο!
Σύμφωνα με μελέτη του επιστημονικού συνεργάτη του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής της Πολυτεχνικής σχολής του ΑΠΘ, δρ Χρίστου Βλαχοκώστα, περίπου 480 άτομα από την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης καταλήγουν κάθε χρόνο στα νοσοκομεία της πόλης με αναπνευστικά προβλήματα, τα οποία σχετίζονται και με τις αυξημένες τιμές του όζοντος.
Αντίθετα με όσα κάποιος θα περίμενε και σύμφωνα πάντα με εμπεριστατωμένη μελέτη του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας του ΑΠΘ, το όζον ως δευτερογενής ρύπος δεν καταγράφεται στο κέντρο της πόλης αλλά σε περιαστικές περιοχές. Τιμές ρεκόρ του όζοντος έχουν καταγραφεί στη Νεοχωρούδα, στο Ωραιόκαστρο, στο Πανόραμα, στα Βασιλικά, ενώ αυξημένες τιμές έχουμε και σε πολλές άλλες περιοχές εκτός του ιστορικού κέντρου της πόλης, όπως για παράδειγμα στην περιοχή του Αγίου Δημητρίου, στην 25ης Μαρτίου και αλλού.
“Το όζον είναι ένας δευτερογενής ρύπος. Οι τιμές του δυστυχώς αυξάνονται σε πολλές περιοχές της πόλης και οι υπερβάσεις που καταγράφονται στην τιμή του στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης ξεπερνούν πλέον τις 100 ημέρες το χρόνο”, εξηγεί στη “Μ” ο κοσμήτορας της Πολυτεχνικής σχολής του ΑΠΘ και επικεφαλής του Εργαστηρίου Μετάδοσης της Θερμότητας του ΑΠΘ Νίκος Μουσιόπουλος, ο οποίος θεωρεί ότι το φαινόμενο έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις.
“Έχουμε μελετήσει πολλές ενέργειες που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση του φωτοχημικού νέφους πάνω από την πόλη. Πρόκειται για πολύπλοκη κατάσταση, που είναι δυσκολότερο να αντιμετωπιστεί από το πρόβλημα των αιωρούμενων σωματιδίων”, δηλώνει ο κ. Μουσιόπουλος και δίνει στη δημοσιότητα μέσω της “Μ” την ολοκληρωμένη πρόταση του εργαστηρίου για την αντιμετώπιση του προβλήματος:
ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΜΕΤΡΑ
Στην κυκλοφορία
– Πεζοδρομήσεις, λεωφορειόδρομοι, ποδηλατόδρομοι και νομοθετικές ρυθμίσεις που θα αποσκοπούν στο να περιορίσουν την εκτεταμένη χρήση οχημάτων.
– Ανανέωση του στόλου των Ι.Χ. αυτοκινήτων με απόσυρση των παλαιότερων επιβατικών και επέκταση αυτού του μέτρου και στα ελαφρά φορτηγά.
– Ανανέωση του στόλου των αστικών λεωφορείων ή εισαγωγή λεωφορείων φυσικού αερίου.
– Οικονομικά κίνητρα για την ανανέωση του στόλου των ταξί, ακόμη και για την αγορά υβριδικών ταξί.
Στη βιομηχανία
Μέτρα καταλυτικής επεξεργασίας απαερίων και επεμβάσεων στις διεργασίες βιομηχανικών καύσεων.
Σε μικρές επιχειρήσεις
Το φωτοχημικό νέφος προκαλείται και από τις εκπομπές οξειδίων του αζώτου και πτητικών οργανικών ενώσεων που παράγονται από τους διαλύτες, οι οποίοι χρησιμοποιούνται στις βαφές και τα βερνίκια. Στα στεγνοκαθαριστήρια, στα φανοποιεία και τα επιπλοποιεία θα πρέπει να χρησιμοποιούνται φιλικότερα προς το περιβάλλον υλικά, σύμφωνα με τους ειδικούς.
- Η ταυτότητα της απειλής. Το φωτοχημικό νέφος προκαλείται κυρίως τη θερινή περίοδο που η ηλιακή ακτινοβολία είναι έντονη. Τα κύρια συστατικά του είναι το όζον, το οξείδιο του αζώτου και πτητικές οργανικές ενώσεις. Το χειμώνα το φωτοχημικό νέφος δίνει τη θέση του στην αιθαλομίχλη, μία ακόμη μορφή ρύπανσης των πόλεων με παρόμοια χαρακτηριστικά. Κύριος παράγοντας ρύπανσης του φωτοχημικού νέφους είναι το όζον, ένας από τους πιο επικίνδυνους για την ανθρώπινη υγεία ρύπους. Χαρακτηριστικό του όζοντος είναι ότι πρόκειται για δευτερογενή ρύπο. Δεν παρατηρείται δηλαδή εκεί όπου παράγεται, αλλά μεταφέρεται και καταγράφεται μερικά χιλιόμετρα μακρύτερα, γιΆ αυτό και παρατηρείται σε περιαστικές περιοχές και όχι στο κέντρο των πόλεων.
Το όζον βλάπτει σοβαρά τις καλλιέργειες
Στις μεσογειακές χώρες, στις οποίες ανήκει η Ελλάδα, έχει παρατηρηθεί καταστροφή των καλλιεργειών από το όζον σε ποσοστό έως και 100%. Ειδικοί ερευνητές σε όλο τον κόσμο κρούουν τώρα τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς η αύξηση του βλαπτικού όζοντος στην ατμόσφαιρα έχει σημάνει συναγερμό και στην αγροτική οικονομία.
Αποτέλεσμα της αύξησης του όζοντος σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με έρευνα της Βασιλικής Εταιρείας στη Μεγάλη Βρετανία, είναι η μόλυνση των καλλιεργειών και μάλιστα των πλέον σημαντικών για τη διατροφή δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Μελέτες που έγιναν στο εξωτερικό δείχνουν ότι το όζον καταστρέφει τα θρεπτικά συστατικά τροφών όπως το σιτάρι, τα φασόλια, το ρύζι και τη σόγια.
Στην κατεύθυνση αυτή, επιστήμονες από το Εργαστήριο Μετάδοσης της Θερμότητας του ΑΠΘ, το τμήμα Δασολογίας και το Γεωπονικό τμήμα του ΑΠΘ συνεργάζονται στο πλαίσιο πρωτοποριακού ερευνητικού προγράμματος με σκοπό να αποτιμηθούν οι ζημίες που προκαλεί το όζον στην αγροτική παραγωγή, κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα.
“Αν δεν υπάρξει συντονισμός σε παγκόσμιο επίπεδο, το πρόβλημα θα συνεχίσει να υπάρχει, ανεξαρτήτως αν κάποιες χώρες μεμονωμένα κάνουν καλή δουλειά στον τομέα του περιορισμού των ρύπων που παράγει το όζον. Το όζον συμβάλλει τόσο στις κλιματικές αλλαγές όσο και στην καταστροφή των σοδειών”, εξηγούν υπεύθυνοι ομάδων εργασίας και από το εξωτερικό.