Για τον 63χρονο κ. Κώστα, αυτό το ταξίδι από το νησί στην Αθήνα,
ήταν τελείως διαφορετικό από τα άλλα. Δεν θα επισκεπτόταν φίλους, δεν
θα έβλεπε συγγενείς, ούτε θα πήγαινε στο θέατρο, που τόσο αγαπούσε. Από
το λιμάνι θα έφευγε κατευθείαν για την Ομόνοια, έπειτα θα πήγαινε στην
πλατεία Βάθης και μετά στην Κουμουνδούρου. Εκεί –του είχαν πει– θα
έβρισκε αυτό που έψαχνε: μεθαδόνη. «Πατέρα, βοήθησέ με. Δεν μπορώ να
περιμένω να μπω στο πρόγραμμα», τού είχε πει η κόρη του. Και αυτό του
ήταν αρκετό. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το Γραφείο των Ηνωμένων
Εθνών για τα ναρκωτικά είναι κατηγορηματικοί: επειδή οι εξαρτημένοι
δυσκολεύονται να λάβουν την απόφαση για απεξάρτηση, όταν τη λάβουν
είναι απαραίτητο η θεραπεία με υποκατάστατα να είναι «άμεσα διαθέσιμη».
Την ώρα όμως που στην Αγγλία η αναμονή για την είσοδο σε κάποιο
πρόγραμμα χορήγησης υποκατάστατων δεν ξεπερνά τις 3 εβδομάδες, στην
Ελλάδα αγγίζει τα 5 χρόνια. Μάλιστα, η λεγόμενη «λίστα της ντροπής»,
αντί χρόνο με τον χρόνο να συρρικνώνεται, συνεχώς μεγεθύνεται,
μετρώντας σήμερα περισσότερους από 4.500 χρήστες (αύξηση 30% από το
2003). Aπό αυτούς, μάλιστα, περίπου οι 1.000 είναι άτομα που για
ανθρωπιστικούς λόγους πρέπει να εισάγονται κατΆ εξαίρεση στα
προγράμματα (π.χ. χρήστες με σοβαρές ασθένειες). Είναι κοινό μυστικό
ότι ελάχιστοι θα ζήσουν για να δουν τον ΟΚΑΝΑ και από μέσα…
Απόρροια
του φαινομένου αυτού, εκτός από το υψηλό ποσοστό θανάτων από ναρκωτικά
(η Ελλάδα περιλαμβάνεται στις πέντε ευρωπαϊκές χώρες με τα υψηλότερα
ποσοστά θανάτων από ναρκωτικά νέων ανθρώπων: οι σχετιζόμενοι με τα
ναρκωτικά αιφνίδιοι θάνατοι αποτελούν το 7% των θανάτων σε Ελληνες
ηλικίας 15-39 ετών, έναντι 3% στην Ε.Ε.), είναι και η ανάπτυξη ενός
νέου παράνομου εμπορίου, αυτού της μεθαδόνης.
Σύμφωνα με τους
ειδικούς, στα στέκια των τοξικομανών η μεθαδόνη εμφανίζει σήμερα
ανάλογη ζήτηση με την ηρωίνη. Δεν είναι τυχαίο ότι το 2006 οι
κατασχέσεις δισκίων του υποκατάστατου ανά την επικράτεια ήταν 4.963
δισκία (9.444 γραμμάρια), ενώ το 2007 υπερδιπλασιάστηκαν φθάνοντας τα
11.942 δισκία (25.967 γραμμάρια). Στην παραγορά ουσιών, η μεθαδόνη
πωλείται έναντι 13-14 ευρώ το δισκίο, ενώ σε υγρή μορφή ένα μπουκαλάκι
των 100 ml μπορεί να πουληθεί έως και 100 ευρώ.
Ιδιαίτερα έντονο
είναι το πρόβλημα στη Θεσσαλονίκη, όπου μόνο μέσα σε δύο εβδομάδες τον
περασμένο Απρίλιο, οι αστυνομικοί της Δίωξης κατάσχεσαν 4,5 λίτρα υγρής
μεθαδόνης. Σε εξέλιξη επίσης βρίσκεται η έρευνα για την τύχη μισού
λίτρου μεθαδόνης που εξαφανίστηκε από τις κεντρικές αποθήκες του
υπουργείου Υγείας στον Ταύρο τον περασμένο Σεπτέμβριο.
Οπως
συμβαίνει πάντα, εκεί που το κράτος αποτυγχάνει, βρίσκουν εύφορο έδαφος
οι επιτήδειοι. Ετσι, στις παράπλευρες συνέπειες της αποτυχίας
απορρόφησης των χρηστών από τις μονάδες του ΟΚΑΝΑ είναι και η
λειτουργία παράνομων θεραπευτικών κέντρων που, συνήθως χορηγούν
ναλτρεξόνη – ουσία «ανταγωνιστική» της ηρωίνης. Στην πραγματικότητα,
όμως, πωλούν νόθα ελπίδα. «Τα κέντρα αυτά θησαυρίζουν με αναξιόπιστες
θεραπευτικές προσεγγίσεις», λέει στην «Κ» η επίκουρη καθηγήτρια
Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ κ.
Μένη Μαλλιώρη. «Για κάθε χρήστη παίρνουν 10.000 ευρώ. Καρπώνονται την
απόγνωση των οικογενειών. Ωστόσο, ακόμα και όταν υπάρχουν αποφάσεις που
τα κρίνουν παράνομα, τα κέντρα αυτά δεν κλείνουν. Κάτι συμβαίνει…».
Στη
δεκαετία του Ά90, το πρόγραμμα υποκατάστασης με μεθαδόνη εισήχθη και
στη χώρα μας και εφαρμόστηκε μέσω του ΟΚΑΝΑ. Πολλοί εναπόθεσαν τις
ελπίδες τους σε αυτό για την καταπολέμηση της μάστιγας. Σήμερα ουδείς
τρέφει αυταπάτες. Μολονότι η αποτυχία του προγράμματος είναι κοινό
μυστικό, συνεχίζουν να δημιουργούνται νέες («ακριβές και δυσκίνητες»,
τις χαρακτηρίζουν οι ειδικοί) μονάδες χορήγησης των υποκατάστατων,
κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, ενώ οι περισσότερες περιοχές της χώρας
παραμένουν μέχρι και σήμερα ακάλυπτες. Την ίδια ώρα, το ποσοστό
απεξάρτησης δεν υπερβαίνει το 10-15% επί των εισαγωγών, ενώ υπάρχουν
χρήστες που παραμένουν «στη μεθαδόνη» για μια δεκαετία..