Η πανδημία του κορονοϊού δοκίμασε τις αντοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς απέδειξε πως καμία χώρα αλλά και κανένας υπερεθνικός οργανισμός δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά μόνος του μία πρόκληση της έκτασης του κορονοϊού.
Όπως σημειώνει και ψήφισμα του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου το «στοίχημα» πλέον είναι να μάθουμε από τα λάθη μας.
Ειδικότερα, οι ευρωβουλευτές ενέκριναν την Τετάρτη 12/7 έκθεση σχετικά με τα διδάγματα που πρέπει να αντληθούν από τον κορονοϊό.
Το κείμενο ανέλυσε τις επιπτώσεις της πανδημίας, αξιολόγησε τις αντιδράσεις των υγειονομικών συστημάτων της ΕΕ και των κρατών μελών και καθόρισε έναν οδικό χάρτη για μελλοντικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε την έκθεση/ψήφισμα «Πανδημία COVID-19: Διδάγματα και συστάσεις για το μέλλον» με 385 ψήφους υπέρ, 193 κατά και 63 αποχές.
Αν και η τελική έκθεση της ειδικής επιτροπής δεν έχει νομοθετική βαρύτητα, επιδιώκει να αντλήσει διδάγματα από την πανδημία και να καταρτίσει μια σειρά συστάσεων προς τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, προκειμένου να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή αντίδραση στις απειλές για την υγεία.
Η έκθεση αναγνωρίζει ότι η ΕΕ, όπως και ο υπόλοιπος κόσμος, δεν ήταν προετοιμασμένη όταν χτύπησε η πανδημία το 2020 και θέτει ως κύριο στόχο της τη χάραξη μιας στρατηγικής για το μέλλον.
Για το σκοπό αυτό, το κείμενο τονίζει ότι πρέπει να διασφαλιστεί υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας κατά τον σχεδιασμό, τον καθορισμό και την εφαρμογή όλων των πολιτικών, της νομοθεσίας, της χρηματοδότησης και των δραστηριοτήτων της ΕΕ.
Αναφέρει επίσης ότι οι μελλοντικές απειλές για τη δημόσια υγεία θα είναι ως επί το πλείστον διακρατικές από τη φύση τους και τονίζει το ρόλο της ενότητας, της κοινής ευθύνης και της χρήσης των διαθέσιμων μέσων της ενιαίας αγοράς για τον καλύτερο συντονισμό τόσο της ετοιμότητας όσο και της διαχείρισης της πανδημίας.
Το κείμενο συζητήθηκε στην Ολομέλεια την Τρίτη, όπου ο Επίτροπος Μαργαρίτης Σχοινάς δήλωσε στους νομοθέτες της ΕΕ ότι «το πιο σαφές μάθημα από την πανδημία είναι και το πιο απλό: εμείς οι Ευρωπαίοι είμαστε πιο αποτελεσματικοί όταν δρούμε από κοινού».
Πρόσθεσε ότι η πανδημία COVID-19 απέδειξε ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ διαθέτουν θεσμική ωριμότητα και δημιούργησαν ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα κατά τη διάρκεια μιας πρωτοφανούς κρίσης.
Πριν από την ψηφοφορία, ο χριστιανοδημοκράτης Ισπανός ευρωβουλευτής Dolors Montserrat, εισηγητής, δήλωσε στο EURACTIV σε συνέντευξή του ότι η υποστήριξη του Κοινοβουλίου στην έκθεση αυτή θα καταδείξει την ευρεία κατανόηση της ανάγκης για καινοτομία, καλύτερη πρόσβαση στα φάρμακα και αντιμετώπιση των ελλείψεων.
Υστέρηση
Παρά την αρχική συμφωνία για τις περισσότερες πτυχές, υπάρχουν ορισμένα θέματα που δημιούργησαν αντιπαραθέσεις κατά τη διάρκεια των εργασιών της επιτροπής. Τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (IP) ήταν ένα από τα σημεία τριβής μεταξύ ευρωβουλευτών από διαφορετικές πολιτικές ομάδες.
Η έκθεση αντιμετωπίζει το ζήτημα της πνευματικής ιδιοκτησίας υπογραμμίζοντας ως νόμιμα μέτρα πολιτικής, τα οποία οι κυβερνήσεις μπορούν να χρησιμοποιήσουν για την προστασία και την προώθηση της δημόσιας υγείας, τις ευελιξίες της συμφωνίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) για τις εμπορικές πτυχές των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας (TRIPS).
Στο τελικό κείμενο τονίζεται ότι η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για την καινοτομία και την έρευνα σε όλο τον κόσμο και σημειώνεται ότι η προστασία αυτή μπορεί να αποτελέσει τη βάση για εθελοντικές συμφωνίες αδειοδότησης και μεταφοράς τεχνογνωσίας και, ως εκ τούτου, μπορεί να συμβάλει στη διαθεσιμότητα των εμβολίων, παρά τις τροπολογίες που κατέθεσαν το S&D και οι Πράσινοι για την αφαίρεση αυτής της παραγράφου.
Υπογραμμίζει επίσης ότι μια επ’ αόριστον παραίτηση από τη συμφωνία TRIPS θα μπορούσε να δημιουργήσει προκλήσεις για τη χρηματοδότηση της έρευνας, ιδίως για τους ερευνητές, τους επενδυτές, τους προγραμματιστές και τις κλινικές δοκιμές.
Η ευρωβουλευτής Tilly Metz, σκιώδης εισηγήτρια των Πρασίνων για το συγκεκριμένο φάκελο, δήλωσε στο EURACTIV μετά την ψηφοφορία ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέτυχε να αντιμετωπίσει το σημαντικότερο μάθημα από την πανδημία. «Χιλιάδες θάνατοι θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί εάν είχαμε μοιραστεί τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και την τεχνογνωσία αποτελεσματικά και νωρίτερα», είπε.
«Είναι ντροπή που η πλειοψηφία του Κοινοβουλίου αποφάσισε να προστατεύσει τις φαρμακευτικές εταιρείες αντί να παρουσιάσει τα γεγονότα και να δημιουργήσει καλύτερους μηχανισμούς πρόσβασης για το μέλλον», πρόσθεσε.
Στο κείμενο που εγκρίθηκε τονίζεται ότι η αναθεώρηση της φαρμακευτικής νομοθεσίας της ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίσει ότι η Ευρώπη θα παραμείνει ελκυστικός προορισμός για επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία, δημιουργώντας ταυτόχρονα ένα επιχειρηματικό περιβάλλον όπου η φαρμακοβιομηχανία θα λειτουργεί προς το συμφέρον των ασθενών και των πολιτών.
Διδάγματα για το μέλλον
Ένα από τα κύρια σημεία της έκθεσης είναι η ανάγκη να μάθουμε για το μέλλον, μεταφέροντας παράλληλα τις γνώσεις αυτές σε άλλα θέματα υγείας.
Η έκθεση αναφέρει ότι οι πρακτικές που διδάχθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού θα μπορούσαν επίσης να διερευνηθούν σε τομείς όπως οι σπάνιες ασθένειες και ο καρκίνος. Επαναλαμβάνει την ανάγκη να αποθηκευτεί εξοπλισμός για εξετάσεις και επιχρίσματα και πιστεύει στη σημασία της επένδυσης σε καινοτόμες τεχνικές για την ανίχνευση του SARS-CoV2 και άλλων ιών.
Μαζί με τη δημιουργία αποθεμάτων, η κοινή προμήθεια ήταν ένα από τα μεγάλα πράγματα που η Ευρώπη εισήγαγε ως κοινή πρακτική κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αν και είναι χρήσιμη σε αυτή την περίσταση, η έκθεση τονίζει ότι δεν πρέπει να διακινδυνεύσει να έχει αρνητικό αντίκτυπο στις ροές εφοδιασμού αυξάνοντας τον κίνδυνο ελλείψεων στην ΕΕ.
«Εναπόκειται τώρα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει υπόψη της τις συστάσεις μας και να υποβάλει προτάσεις για τη διαμόρφωση μιας πιο ανθεκτικής στην κρίση και ανθεκτικής στο μέλλον ΕΕ», δήλωσε η Kathleen Van Brempt, πρόεδρος της επιτροπής, σε δελτίο Τύπου μετά την ψηφοφορία.
Τον Μάρτιο του 2022, το Κοινοβούλιο συνέστησε μια «Ειδική επιτροπή για την πανδημία COVID-19: διδάγματα και συστάσεις για το μέλλον» (COVI), για να προβληματιστεί σχετικά με τα διδάγματα που αποκόμισε η ΕΕ μετά την πανδημία και να προετοιμαστεί για μελλοντικές προκλήσεις για την προστασία της υγείας των πολιτών της ΕΕ. Με την παρούσα έκθεση, η επιτροπή ολοκληρώνει τις εργασίες της, αφού ολοκλήρωσε 17 ακροάσεις και αντάλλαξε απόψεις με περισσότερους από 70 εμπειρογνώμονες και 8 επιτρόπους κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους.