Όταν τα ανθρακωρυχεία δεν διέθεταν ακόμα συστήματα εξαερισμού, οι εργάτες, προτού μπουν σε μια νέα στοά, έβαζαν μέσα ένα καναρίνι: όσο το καναρίνι ανέπνεε, οι ανθρακωρύχοι γνώριζαν ότι ο αέρας είναι ασφαλής. Αν τυχόν ψοφούσε, γνώριζαν ότι έπρεπε να βγουν έξω τρέχοντας.
Του Γιώργου Χρηστίδη
Ο διάσημος καθηγητής του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Νουριέλ Ρουμπινί και πολλοί άλλοι θεωρούν ότι στη σημερινή κρίση η Ελλάδα είναι “το καναρίνι στο ανθρακωρυχείο” της παγκόσμιας οικονομίας: Αν η χώρα μας καταφέρει να επιβιώσει από τα τοξικά αέρια της ύφεσης, της σκληρής λιτότητας και των τεράστιων δανειακών της αναγκών, οι αγορές και τα άλλα κράτη θα αναπνεύσουν με ανακούφιση. Εάν, αντίθετα, αποβιώσει, θα γνωρίζουν ότι έρχεται η σειρά τους.
Γιατί, όπως αποδεικνύουν οι επιθέσεις των επενδυτών στις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου, η καταβαράθρωση των χρηματιστηρίων και η γενικότερη ανασφάλεια των αγορών είναι προφανές ότι η Ελλάδα είναι μόνο η αρχή του κακού: Η ωρολογιακή βόμβα του κρατικού δημόσιου χρέους έχει απασφαλιστεί και απειλεί όχι μόνο τις “άσωτες” χώρες (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία), αλλά και αυτές που κράτησαν υπό έλεγχο τα οικονομικά τους, αλλά μαστίζονται σήμερα από την έκθεσή τους σε άλλες χώρες, αλλά και από τα δικά τους οξύτατα δημογραφικά, ασφαλιστικά και δημοσιονομικά προβλήματα.
Η Ελλάδα ως Lehman
“Η ελληνική κρίση αποτυπώνει τις ανησυχίες σχετικά με την κάκιστη κατάσταση των δημόσιων οικονομικών πολλών χωρών, με τον ίδιο τρόπο που η κατάρρευση της Lehman ενέτεινε τους φόβους ενός ντόμινο σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα”, εκτιμά αναλυτής. Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες (και όχι μόνο, όπως προδίδει το αγωνιώδες τηλεφώνημα του Μπαράκ Ομπάμα προς την Άγκελα Μέρκελ, όταν ο αμερικανός πρόεδρος πίεσε τη γερμανίδα καγκελάριο να ανάψει επιτέλους το πράσινο φως στο μηχανισμό στήριξης της Ελλάδας) συνειδητοποιούν, έστω και πολύ αργά, ότι η επιβίωση του καναρινιού είναι αναγκαία, για να σώσουν τις δικές τους χώρες. “Το να πεις ότι η νομισματική ένωση έχει φτάσει στο τέλος της είναι κάπως παρατραβηγμένο. Όμως το σύστημα δοκιμάζεται όσο ποτέ στο παρελθόν. Αυτό που διακυβεύεται είναι η συνοχή της ευρωζώνης”, σχολίασε τις εξελίξεις ο Νιλ ΜακΚίνον της VTB Capital.
Ο μύθος των απόρθητων κρατών
Η κατάσταση έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο, που οι αγορές σήμερα δανείζουν με ευνοϊκότερους όρους, δηλαδή με χαμηλότερο επιτόκιο, σε μια μεσαίου μεγέθους πολυεθνική παρά στην Ισπανία, τη δέκατη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη. Οι αναλυτές βλέπουν επίσης τη Βρετανία να μπαίνει αμέσως στο στόχαστρο των αγορών, ακόμα και να χάνει την πολύτιμη βαθμολογία του “τριπλού Α” από τους οίκους αξιολόγησης, εάν δεν προκύψει γρήγορα ισχυρή κυβέρνηση και δεν ληφθούν δραστικά μέτρα περικοπής των δαπανών.
Ακόμα και η Γερμανία και η Γαλλία δεν μπορούν να θεωρούνται ασφαλείς πλέον, διότι ο μηχανισμός στήριξης της Ελλάδας έδειξε στους επενδυτές ότι, ειδικά η Γερμανία, έχει αναλάβει θέλοντας και μη το ρόλο του εγγυητή των δανείων όλων των χωρών της περιοχής.
Σήμα κινδύνου για τη Δύση
Για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των αγορών στις κυβερνήσεις και το χρέος τους, απαιτείται, σύμφωνα με τους ειδικούς, να επανέλθει το χρέος των δυτικών χωρών στα προ της κρίσης επίπεδα του 2007. Και για να γίνει αυτό, θα πρέπει να ακολουθήσουν μία πολιτική σκληρής λιτότητας, που θα διαρκέσει μια δεκαετία – όπως ακριβώς προδιαγράφεται το μέλλον της Ελλάδας.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς οικονομολόγων της JP Morgan, απαιτούνται πρωτογενή πλεονάσματα στους προϋπολογισμούς των μεγάλων οικονομιών της Δύσης (δηλαδή πλεονάσματα προ των πληρωμών τόκων για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους) επί μια δεκαετία μέχρι το 2023, για να αποκατασταθεί η ομαλότητα. Στην περίπτωση των ΗΠΑ, για παράδειγμα, αυτό σημαίνει μία δημοσιονομική διόρθωση που θα ξεπερνά αυτήν που ακολούθησε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν, σύμφωνα με το ΔΝΤ, χρειάστηκαν 17 χρόνια για να επανέλθει τελικά το 1963 το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ από το 108% του ΑΕΠ στο 42% του ΑΕΠ, όσο ήταν το 1941.
Το πρόβλημα είναι ότι οι δυτικές χώρες θα πρέπει να πετύχουν αυτό το “θαύμα”, έχοντας όλους τους παράγοντες εναντίον τους: ο πληθυσμός τους γερνάει, τα κόστη των συντάξεων και της υγειονομικής περίθαλψης εκτοξεύονται. “Η ελληνική περίπτωση δίνει μια γεύση των μέτρων που θα απαιτηθούν: μείωση συντάξεων, πάγωμα μισθών, ραγδαίες αυξήσεις φόρων”, σχολίασε αναλυτής.
Ελληνικός άθλος
Αυτό που απαιτείται να συμβεί στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη συμφωνία της κυβέρνησης με το ΔΝΤ και την Ε.Ε., είναι ένας άθλος. Η χώρα μας καλείται να μειώσει δραματικά το έλλειμμα κατά 11% του ΑΕΠ μέχρι το 2013, την ώρα που η οικονομία θα διέρχεται μία περίοδο βαθύτατης ύφεσης (πάνω από 4% φέτος) και έξαρσης της ανεργίας. “Οι κυβερνήσεις που κατάφεραν κάτι ανάλογο στο παρελθόν είναι ελάχιστες. Επιπλέον, όσες τα κατάφεραν, συνήθως επωφελήθηκαν από μειώσεις επιτοκίων, τη μεγάλη υποτίμηση του νομίσματός τους και την αύξηση στην παγκόσμια ζήτηση. Η Ελλάδα δεν έχει αυτά τα εργαλεία”, σχολίασε οικονομολόγος της “Capital Economics”.