Μαύρη τρύπα” άνω των 5,3 δισ. ευρώ.
Tης Μπέττυς Κυριακίδου
Ραγδαία είναι η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης των ασφαλιστικών ταμείων της χώρας μας, τα οποία οδεύουν ολοταχώς προς την αποδιοργάνωση και τη χρεοκοπία. Η “μαύρη τρύπα” φέτος αναμένεται να ξεπεράσει τα 5,37 δισ. ευρώ, ενώ το χρέος του δημοσίου προς τα ταμεία μέχρι το τέλος του έτους θα έχει εκτιναχθεί στα 12,6 δισ. ευρώ.
Τα παραπάνω στοιχεία παρέθεσε -στο πλαίσιο χθεσινής συνέντευξης Τύπου- ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Προσωπικού Οργανισμών Κοινωνικής Πολιτικής (ΠΟΠΟΚΠ), Γιώργος Κουτρουμάνης.
Συγκεκριμένα, όπως τόνισε, τα πέντε μεγαλύτερα ταμεία που καλύπτουν για σύνταξη και υγειονομική περίθαλψη το 93% των ασφαλισμένων στη χώρα μας θα χρειαστούν μέχρι τέλος του έτους περίπου 4,7 δισ. ευρώ επιπλέον εκείνων που προβλέπονται στον κρατικό προϋπολογισμό, για να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Πρόκειται για το ΙΚΑ, τον ΟΓΑ, τον ΟΑΕΕ (ταμείο ελευθέρων επαγγελματιών), τον ΟΠΑΔ (περίθαλψη δημοσίου) και το ΝΑΤ (ναυτικό ταμείο), ενώ παραμένει το πρόβλημα του Ταμείου Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων που χρειάζεται περίπου 670 εκατ. ευρώ για να δώσει το εφάπαξ βοήθημα σε 15.600 εργαζόμενους του δημοσίου που έχουν παραιτηθεί μέχρι και 20 μήνες πριν.
Αναλυτικά, σύμφωνα με τον κ. Κουτρουμάνη, η κατάσταση στους φορείς αυτούς έχει ως εξής:
– Το ΙΚΑ μέχρι το τέλος Ιουλίου θα έχει εισπράξει όλη την επιχορήγηση που αντιστοιχεί στη χρηματοδότησή του από τον κρατικό προϋπολογισμό (2,6 δισ. ευρώ). Μέχρι το τέλος του 2009 θα χρειαστεί τουλάχιστον 2 δισ. ευρώ επιπλέον για να πληρώσει τις συντάξεις, χωρίς να υπολογίζονται άλλες υποχρεώσεις που έχει ήδη σε ΟΑΕΔ, ΟΕΚ, νοσοκομεία κτλ.
– Ο ΟΑΕΕ έχει εισπράξει από το δημόσιο όσα αντιστοιχούν στη χρηματοδότησή του από τον Μάιο (805 εκατ. ευρώ) και αναμένεται μέχρι το τέλος του έτους να χρειαστεί επιπλέον περίπου 800 εκατ. ευρώ.
– Ο ΟΓΑ θα χρειαστεί επιπλέον 900 εκατ. ευρώ, προκειμένου να πληρώσει στα νοσοκομεία τις οφειλές που έχουν δημιουργηθεί από το 2008 και μέχρι σήμερα και όχι για το σύνολο και του 2009.
– Ο ΟΠΑΔ θα χρειαστεί επιπλέον τουλάχιστον 800 εκατ. ευρώ, προκειμένου να ανταποκριθεί στοιχειωδώς στις υποχρεώσεις του μέχρι το τέλος του χρόνου, έτσι ώστε να μη διακοπεί και πάλι η συνεργασία με γιατρούς, φαρμακεία κτλ. και πληρώνουν οι εργαζόμενοι από την τσέπη τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα ο ΟΠΑΔ έχει εισπράξει από το κρατικό προϋπολογισμό 550 εκατ. ευρώ από 1,22 δισ. ευρώ που έχουν εγγραφεί και οφείλει μέχρι σήμερα: 200 εκατ. ευρώ σε φαρμακεία, 300 εκατ. ευρώ σε γιατρούς, 100 εκατ. ευρώ σε κλινικές και 450 εκατ. ευρώ σε κρατικά νοσοκομεία. Δηλαδή και όλα τα υπόλοιπα χρήματα να καταβληθούν από το δημόσιο (670 εκατ. ευρώ) ο ΟΠΑΔ θα μείνει με χρέος 370 εκατ. ευρώ συν τις δαπάνες του δευτέρου εξαμήνου του 2009, που αναμένεται να διαμορφωθούν στα 800 εκατ. ευρώ.
– Το ΝΑΤ θα χρειαστεί επιπλέον τουλάχιστον 200 εκατ. ευρώ, προκειμένου να μην αντιμετωπίσει πρόβλημα με την καταβολή των συντάξεων.
“Τα χρήματα αυτά πρέπει να δοθούν και επομένως η κυβέρνηση δεν έχει περιθώρια για όποιους ελιγμούς ή μεταφορά ενός νέου ελλείμματος στον επόμενο χρόνο, όπως γινόταν σε αρκετές περιπτώσεις τα προηγούμενα χρόνια. Εάν δεν δοθούν τα χρήματα, το ΙΚΑ, ο ΟΑΕΕ και το ΝΑΤ δεν θα μπορούν να καταβάλουν συντάξεις τους επόμενους μήνες. Ο ΟΠΑΔ θα υποχρεώσει τους ασφαλισμένους να πληρώνουν από την τσέπη τους εξετάσεις και φάρμακα, ο ΟΓΑ και ο ΟΠΑΔ θα δημιουργήσουν ένα τεράστιο χρέος στα νοσοκομεία και τους προμηθευτές. Στο Ταμείο Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων ο χρόνος αναμονής για την καταβολή του εφάπαξ βοηθήματος θα έχει φτάσει μέχρι το τέλος του χρόνου στα δύο χρόνια και έπεται συνέχεια”, υπογράμμισε ο κ. Κουτρουμάνης.
ΣΤΑ 12,6 ΔΙΣ. ΤΑ ΧΡΕΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ
Σύμφωνα με τον πρόεδρο της ΠΟΠΟΚΠ, η ασυνέπεια του κράτους στην χρηματοδότηση του συστήματος έχει οδηγήσει στην εκτόξευση του χρέους του δημοσίου προς τα ταμεία στα 12,6 δισ. ευρώ, από 2,7 δισ. ευρώ που ήταν πριν από έξι χρόνια. Μάλιστα το χρέος αυξάνεται κατά περίπου 1,6 δισ. το χρόνο. Στο μεταξύ η εισφοροδιαφυγή για το σύνολο των ταμείων αυξάνεται κατά 1,2 δισ. ευρώ το χρόνο, ενώ το 2009 αναμένεται να διαμορφωθεί στα 8,5 δισ. ευρώ.
“Περαιτέρω οι δαπάνες των ταμείων για υγειονομική περίθαλψη αυξάνονται 15%-20% κάθε χρόνο, ενώ η φαρμακευτική δαπάνη αυξάνεται τα τρία τελευταία χρόνια 20%-30% ετησίως. Αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης αύξησης των δαπανών είναι να μετατραπούν σε ελλειμματικούς όλοι οι κλάδοι υγείας των μεγάλων ταμείων”, σημείωσε ο ίδιος.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η φαρμακευτική δαπάνη στο ΙΚΑ το 2005 ήταν 1,38 δισ. ευρώ και το 2009 θα φτάσει τα 2,5 δισ. ευρώ (αύξηση 81,2% την τετραετία). Αντίστοιχα η φαρμακευτική δαπάνη στον ΟΓΑ το 2005 ήταν 690 εκατ. ευρώ και το 2009 θα φτάσει τα 1,3 δισ. ευρώ (αύξηση 88,4% την τετραετία).
Έτσι οι απώλειες σε πόρους για τα ταμεία από τη σπατάλη των κλάδων υγείας ανέρχονται σε περίπου 3 δισ. ευρώ το χρόνο. “Από τους λιγοστούς ελέγχους που πραγματοποιούν τα ταμεία διαπιστώνεται ότι το περίπου ένα τρίτο των δαπανών για υγειονομική περίθαλψη που διαμορφώνονται σε 9 δισ. ευρώ ετησίως θα μπορούσαν να αποφευχθούν εάν υπήρχε σωστή οργάνωση και συστηματικός έλεγχος”, διευκρίνισε ο κ. Κουτρουμάνης.
ΔΟΜΗΜΕΝΑ ΟΜΟΛΟΓΑ 720 ΕΚΑΤ. ΕΥΡΩ
Κι όλα αυτά τη στιγμή που η περιουσία των ταμείων παραμένει αναξιοποίητη και μειώνεται λογιστικά λόγω της μεγάλης υποχώρησης των τιμών των μετοχών στο χρηματιστήριο, ενώ παράλληλα, σε πολλά μεγάλα ταμεία, η περιουσία χρησιμοποιείται για να καλύψει τρέχουσες υποχρεώσεις.
Την ίδια στιγμή, δομημένα ομόλογα ύψους 720 εκατ. ευρώ βρίσκονται στα χαρτοφυλάκια των ταμείων. “Εκτίμησή μας είναι ότι η λογιστική και η πραγματική μείωση της περιουσίας μέσα στα δύο τελευταία χρόνια είναι της τάξης του 25%, από 31,5 σε 23,5 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι η περιουσία αντιστοιχεί πλέον στις δαπάνες ενός μόλις εξαμήνου για το σύνολο των ταμείων”, ανέφερε ο πρόεδρος της ΠΟΠΟΚΠ.
Επιπλέον, η πραγματικότητα που διαμορφώνεται για το αμέσως επόμενο διάστημα είναι ιδιαίτερα ανησυχητική. Ήδη τα στοιχεία του πρώτου πενταμήνου του έτους στα δύο μεγαλύτερα ταμεία, ΙΚΑ και ΟΑΕΕ, δείχνουν ότι η πορεία των εσόδων κινείται με ρυθμούς 8%-12% κάτω από τα προϋπολογισθέντα έσοδα.
“Οι απώλειες σε πόρους για το σύστημα φθάνουν σε ετήσια βάση τα 16 δισ. ευρώ. Η οικονομική κρίση βρήκε το ασφαλιστικό μας σύστημα ανοχύρωτο και αποδυναμωμένο από κάθε πλευρά οικονομική και λειτουργική. Τα ταμεία είχαν πρόβλημα εισπραξιμότητας, ενώ τώρα αυτό το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο και εκτιμάται ότι για το 2009 θα οδηγήσει σε νέες απώλειες πόρων ύψους 2,2 δισ. ευρώ”, σημείωσε.
Παράλληλα, εφόσον επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις για αύξηση της ανεργίας κατά 120.000 θέσεις και μείωσης του χρόνου εργασίας για 100.000 εργαζόμενους, αυτό σημαίνει ότι θα σημειωθούν επιπλέον απώλειες πόρων για τα ταμεία ύψους 750 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση (600 και 150 εκατ. αντίστοιχα). Έτσι, λοιπόν, για το 2009 είναι πολύ πιθανόν οι απώλειες πόρων για το ασφαλιστικό μας σύστημα να αγγίζουν συνολικά τα 19 δισ. ευρώ.
Οι τρεις πληγές του συστήματος
Συμπερασματικά, σύμφωνα με τον κ. Κουτρουμάνη, οι βασικές αιτίες του οικονομικού προβλήματος των ταμείων είναι:
1. H ασυνέπεια του κράτους στις υποχρεώσεις του για την οποία δεν γίνεται καμία αναφορά,
2. H εισφοροδιαφυγή,
3. H ανεξέλεγκτη αύξηση των δαπανών υγείας. Η δαπάνη για φάρμακα αυξήθηκε κατά 85% από το 2005 μέχρι σήμερα.
Προβλήματα των ενοποιημένων ταμείων
1. Κανένα απολύτως οικονομικό όφελος δεν προέκυψε από αυτές τις ενοποιήσεις. Το αντίθετο συμβαίνει. Οι διοικητικές δαπάνες αυξάνονται αφού η γραφειοκρατία ενισχύεται.
2. Τα έσοδα στα νέα ταμεία μειώνονται εξαιτίας μεγαλύτερων λειτουργικών αδυναμιών που παρουσιάζονται μετά τις ενοποιήσεις με αποτέλεσμα να υπονομεύεται η προοπτική κυρίως για τις επικουρικές συντάξεις και το εφάπαξ βοήθημα.
3. Καμία βελτίωση δεν υπάρχει στην εξυπηρέτηση των πολιτών που συναλλάσσονται με τα ταμεία. Στην πραγματικότητα το ΙΚΑ έγινε ακόμη πιο προβληματικό, ενώ δημιουργήθηκαν προβληματικά νέα ταμεία.
Απίστευτες καθυστερήσεις στη χορήγηση συντάξεων
– Το ΙΚΑ χορηγεί τη σύνταξη για ασφαλισμένο μόνο στο ΙΚΑ σε 4-7 μήνες από τους 3-4 μήνες που ήταν πριν. Με διαδοχική ασφάλιση η καθυστέρηση είναι από οκτώ μέχρι και 20 μήνες.
– Ο ΟΑΕΕ χορηγεί σύνταξη, όταν υπάρχει ασφάλιση μόνο σε ένα ταμείο σε 8-10 μήνες (από τους 6-8 μήνες πριν την ενοποίηση) και σε 10 μήνες μέχρι και δύο χρόνια όταν υπάρχει διαδοχική ασφάλιση.
– Οι δημόσιοι υπάλληλοι για να πάρουν σύνταξη από τα επικουρικά τους ταμεία χρειάζονται πλέον από 15 μέχρι και 18 μήνες και όταν υπάρχει διαδοχική ασφάλιση μπορεί η καθυστέρηση να φθάσει τα δυόμισι χρόνια, ενώ πριν τις ενοποιήσεις ο χρόνος καθυστέρησης ήταν περίπου ο μισός.
– Οι επικουρικές συντάξεις του ιδιωτικού τομέα καθυστερούσαν από τρεις έως έξι μήνες και από πέντε μήνες μέχρι δώδεκα για τις περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης. Εξαίρεση αποτελούσε το ταμείο των εμποροϋπαλλήλων που η καθυστέρηση ήταν 20-22 μήνες (ΤΕΑΥΕΚ). Σήμερα, μετά τις ενοποιήσεις, οι καθυστερήσεις για την απονομή αυτών των συντάξεων, όταν υπάρχει ασφάλιση σε ένα ταμείο, είναι από 10-12 μήνες και το ΤΕΑΥΕΚ έχει φθάσει τους 24 μήνες. Όταν υπάρχει διαδοχική ασφάλιση η καθυστέρηση αρχίζει από 14 μήνες και μπορεί να ξεπεράσει τα δύο χρόνια.
– Το εφάπαξ βοήθημα εχορηγείτο με καθυστέρηση έως τριών μηνών και σήμερα έχουμε φθάσει σε καθυστερήσεις από 12-14 μήνες.
– Στην υγειονομική περίθαλψη, από την αυθημερόν επιστροφή της δαπάνης για πολλούς ασφαλισμένους (ξενοδοχοϋπαλλήλους, εργαζόμενους σε ΔΕΚΟ, δημοτικούς υπαλλήλους κτλ.) έχουμε φθάσει σε καθυστέρηση πολλών μηνών.
Οι προτάσεις της Ομοσπονδίας
1. Τα ταμεία θα πρέπει να ενισχυθούν από σήμερα και μέχρι τέλος του χρόνου, με το ποσό των 5 δισ. ευρώ, προκειμένου να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.
2. Το ΙΚΑ πρέπει να προχωρήσει άμεσα στην εκπόνηση των μελετών για την καταγραφή των ελλειμμάτων που προκύπτουν από την ένταξη των ταμείων των ΔΕΚΟ και των τραπεζών. Το αμέσως επόμενο βήμα είναι ο επιμερισμός του κόστους, έτσι ώστε οι τράπεζες, οι μεγάλες επιχειρήσεις και το δημόσιο να αναλάβουν το μέρος του κόστους που τους αναλογεί.
3. Να επανέλθει το πάγιο σύστημα ρύθμισης οφειλών με τις αναγκαίες βελτιώσεις έτσι ώστε να υπάρχουν σταθεροί και ενιαίοι κανόνες που δεν θα λειτουργούν σε βάρος των οικονομικών των ταμείων.
4. Να ολοκληρωθούν μέσα στο χρόνο και όπου υπάρχουν να ενεργοποιηθούν όλα τα προγράμματα μηχανοργάνωσης για τον έλεγχο των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης.
5. Να υπάρξει νέος σχεδιασμός των ενοποιήσεων που θα περιλαμβάνει μελέτες σε όλα τα ταμεία, νέους οργανισμούς με τις αναγκαίες υπηρεσίες σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο αλλά και το αναγκαίο προσωπικό, νέο χρονοδιάγραμμα υλοποιήσεως με ενδιάμεσα βήματα και προσανατολισμός σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό.
6. Απαιτείται σε σταθερή και λειτουργική βάση η συνεργασία και η σωστή αξιοποίηση όλων των ελεγκτικών μηχανισμών.
- Τα χρέη του δημοσίου προς τα ταμεία, όπως θα διαμορφωθούν μέχρι 31/12/2009 σε ευρώ
- ΙΚΑ 9.080.000.000
- ΟΓΑ 1.100.000.000
- ΟΠΑΔ 1.300.000.000
- ΤΑΜΕΙΟ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΩΝ (ΕΤΑΑ-ΤΣΑΥ) 450.000.000
- ΤΑΜΕΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ (ΕΤΑΑ-ΤΣΜΕΔΕ) 440.000.000
- ΤΑΜΕΙΟ ΝΟΜΙΚΩΝ (ΕΤΑΑ-Τ.Ν) 130.000.000
- ΛΟΙΠΑ ΤΑΜΕΙΑ 100.000.000
- ΣΥΝΟΛΟ 12.600.100.000
- Η χρεοκοπία σε αριθμούς
- 5,37 δισ. ευρώ η “μαύρη τρύπα” των ταμείων φέτος
- 12,6 δισ. ευρώ τα χρέη του δημοσίου προς τα ταμεία έως 31/12/2009
- 8,5 δισ. ευρώ η εισφοροδιαφυγή φέτος
- 19 δισ. ευρώ οι πιθανές απώλειες εσόδων των ταμείων έως το τέλος του έτους
- 3 δισ. ευρώ το χρόνο η σπατάλη των κλάδων υγείας