Το άγχος, η κακή διατροφή με το γρήγορο και πρόχειρο φαγητό, το κάπνισμα, η καθιστική ζωή και η έλλειψη φυσικής άσκησης έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση των χαρακτηριζόμενων ως “ασθενειών της σύγχρονης εποχής”
Σε απειλή για τη δημόσια υγεία τείνουν να εξελιχθούν οι ασθένειες της σύγχρονης εποχής. Παχυσαρκία, καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτης, υπέρταση και οστεοπόρωση λαμβάνουν σταδιακά μορφή επιδημίας, προκαλώντας σε αρκετές περιπτώσεις μορφές αναπηρίας ή ακόμη και θάνατο
Της Νικολέτας Μπούκα
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, κύρια αιτία της εμφάνισης αυτών των ασθενειών είναι ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Το άγχος της καθημερινότητας, η κακή διατροφή με το γρήγορο και πρόχειρο φαγητό, το κάπνισμα, η καθιστική ζωή και η έλλειψη φυσικής άσκησης έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση των χαρακτηριζόμενων ως “ασθενειών της σύγχρονης εποχής”.
Επιβαρυντικοί παράγοντες είναι επίσης οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες, όπως η φτώχεια και οι συνθήκες διαβίωσης στις δυτικές κοινωνίες, που μπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνες για τη δημόσια υγεία.
Για να αντιμετωπιστούν οι επιδημίες αυτές, απαιτείται, σύμφωνα με τους ειδικούς, πρόληψη και προσπάθεια αλλαγής της νοοτροπίας και των συνηθειών του τρόπου ζωής.
Η ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ
Η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στην παχυσαρκία μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. Υπολογίζεται ότι το 35,2% του πληθυσμού είναι υπέρβαρο, ενώ το 22,5% είναι παχύσαρκο. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Ιατρικής και Κοινωνίας, η παχυσαρκία είναι η αιτία σε ποσοστό μεγαλύτερο του 10% για τους πρόωρους θανάτους στη χώρα μας. Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 7.000 θανάτους ετησίως, οι οποίοι σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τη νόσο.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι το 61,7% των καταναλωτών τρώει πρόχειρο φαγητό μέτρια (2-4 φορές) ή συχνά (5-7 φορές) μέσα στην εβδομάδα, όταν το ενδεδειγμένο είναι η κατανάλωση περισσότερες από μία φορά.
“Ο ειδικός γιατρός έχει την ευθύνη για την αντιμετώπιση τόσο της παιδικής όσο και της παχυσαρκίας των ενηλίκων. Μετά από πλήρη ιατρικό έλεγχο -με σκοπό να αποκλειστούν παθολογικά αίτια- η πιο υγιεινή αντιμετώπιση συνίσταται στην αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, σε δίαιτα βασισμένη στο μεσογειακό τρόπο διατροφής και σε σωματική δραστηριότητα”, τονίζει ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας-Πανελλήνιας Ένωσης Ενδοκρινολόγων, Τζαντ Μούσλεχ.
Παράλληλα, αναφέρει ότι στους ενήλικες, ταυτόχρονα με τη δίαιτα, μπορούν να χορηγηθούν και φάρμακα. Στη χώρα μας αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν δύο σκευάσματα για την απώλεια βάρους με ικανοποιητικά αποτελέσματα, εφόσον ο παχύσαρκος ασθενής ακολουθήσει τις οδηγίες του ειδικού γιατρού. Στη σοβαρού βαθμού παχυσαρκία με επιπλοκές μπορεί να απαιτηθεί και χειρουργική αντιμετώπιση.
ΟΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ
Στην Ελλάδα περίπου 50.000 άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο από καρδιαγγειακές παθήσεις, εκ των οποίων τα 17.000 περίπου από ισχαιμία του μυοκαρδίου (15% του συνόλου των θανάτων). Εξάλλου, περίπου ένας στους τρεις θανάτους διεθνώς και ένας στους δύο θανάτους στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα προκαλείται από καρδιαγγειακά νοσήματα. Αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως, με περίπου 17,5 εκατομμύρια ανθρώπους να πεθαίνουν εξαιτίας της πάθησης κάθε χρόνο. Το 50% των ατόμων που πεθαίνουν από καρδιαγγειακές παθήσεις δεν είχαν παρουσιάσει προηγουμένως οποιοδήποτε σχετικό σύμπτωμα, ενώ το 80% των καρδιαγγειακών παθήσεων μπορούν να προληφθούν με την υγιεινή διατροφή, την τακτική φυσική άσκηση και την αποφυγή του καπνίσματος.
“Τα καρδιαγγειακά νοσήματα είναι επιπλοκές της αθηροσκλήρωσης, οι οποίες αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου και εκδηλώνονται με έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και στεφανιαία νόσο. Τα πρώτα συμπτώματα της αθηροσκλήρωσης ξεκινούν από την παιδική ηλικία, όταν όμως συνυπάρχουν παράγοντες κινδύνου, όπως παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης, υπέρταση και συνήθεια καπνίσματος, τότε η εξέλιξη εμφάνισης της νόσου επιταχύνεται”, εξηγεί ο πρόεδρος της Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης Βορείου Ελλάδος, καθηγητής Καρδιολογίας του ΑΠΘ, Απόστολος Ευθυμιάδης.
Σύμφωνα με τον ίδιο, τα μέτρα πρόληψης είναι η μείωση του καπνίσματος, η ρύθμιση του διαβήτη και η σωστή διατροφή (χωρίς λίπη και πολλές θερμίδες), καθώς και η λήψη φαρμάκων, εφόσον ο γιατρός το κρίνει απαραίτητο. Σε περίπτωση, βέβαια, που κάποιος έχει ήδη υποστεί έμφραγμα ή έχει κάνει επέμβαση by pass, τότε, εκτός από τη σωστή διατροφή, θα πρέπει κόψει το κάπνισμα και να λαμβάνει δραστικά φάρμακα, καθώς, εάν υποστεί νέο έμφραγμα ή εγκεφαλικό, δύσκολα θα επιβιώσει.
Ο ΔΙΑΒΗΤΗΣ
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μία ύπουλη ασθένεια και πρώτη σε θνησιμότητα εξαιτίας των επιπλοκών που προκαλεί. Κάθε 10 δευτερόλεπτα ένας ασθενής πεθαίνει, ενώ στοιχεία της ΠΟΥ αναφέρουν ότι το 2025 θα υπάρχουν 333 εκατομμύρια άτομα με σακχαρώδη διαβήτη στον κόσμο. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι οι διαβητικοί αριθμούν περί τις 800.000, ωστόσο σχεδόν οι μισοί απΆ αυτούς δεν γνωρίζουν ότι νοσούν.
“Τα συμπτώματα της νόσου είναι η υπερβολική δίψα, η πολυουρία, η κόπωση και η απότομη απώλεια βάρους, ακόμη και όταν ο διαβητικός έχει όρεξη και τρώει κανονικά. Κάποιοι εμφανίζουν τα συμπτώματα αλλά δυστυχώς τα παραβλέπουν”, εξηγεί ο υπεύθυνος του Διαβητολογικού Κέντρου του νοσοκομείου “Παπαγεωργίου”, παθολόγος-διαβητολόγος, Χρήστος Μανές.
Παράλληλα, αναφέρει ότι δύο είναι οι κύριες μορφές του διαβήτη: ο διαβήτης τύπου Ι και ο διαβήτης τύπου ΙΙ. Στην πρώτη περίπτωση, η αντιμετώπισή του γίνεται με ενέσεις ινσουλίνης, και ο διαβητικός μπορεί να ζήσει μια φυσιολογική ζωή, ακολουθώντας σωστή διατροφή και κάνοντας γυμναστική. Στη δεύτερη περίπτωση, η διάγνωση είναι δυσκολότερη, καθώς τα συμπτώματα δεν είναι τόσο εμφανή. Μάλιστα, η διάγνωση συχνά γίνεται τυχαία, όταν ο διαβητικός χρειαστεί να κάνει κάποια εξέταση ή όταν αρρωστήσει.
Το διαβητικό πόδι αποτελεί την κύρια αιτία εισαγωγής ασθενών με διαβήτη σε νοσοκομείο. Υπολογίζεται ότι το 20% των διαβητικών θα εισαχθούν σε νοσοκομείο μία φορά στη ζωή τους λόγω προβλημάτων με το διαβητικό πόδι. Κάθε χρόνο περίπου 2%-6% των διαβητικών θα εμφανίσουν διαβητική γάγγραινα.
Σύμφωνα με τον κ. Μανέ, σημαντική βοήθεια στην έγκαιρη αναγνώριση των βλαβών στα κάτω άκρα μπορεί να προσφέρει η εκπαίδευση των διαβητικών ατόμων. Ήδη, εδώ και περίπου δύο χρόνια κυκλοφορεί και στην Ελλάδα ένα ειδικό αυτοκόλλητο, το οποίο βοηθάει στον εντοπισμό των βλαβών. “Ο διαβητικός το τοποθετεί στο πόδι του κι αυτό ενεργοποιείται με τον ιδρώτα. Αν το χρώμα του αυτοκόλλητου δεν αλλάξει, τότε δεν υπάρχει πρόβλημα. Αν όμως αλλάξει, τότε υπάρχει βλάβη στο πόδι και πρέπει να εξεταστεί από γιατρό”, εξηγεί ο κ. Μανές.
Η ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ
Η οστεοπόρωση είναι μια “σιωπηλή” νόσος των οστών, χωρίς εμφανή συμπτώματα. Σύμφωνα με τα νεότερα επιδημιολογικά στοιχεία του ΠΟΥ, 300 εκατομμύρια γυναίκες πάσχουν από οστεοπόρωση παγκοσμίως, εκ των οποίων τα 19 εκατομμύρια στην Ευρώπη. Κάθε χρόνο καταγράφονται 1,6 εκατομμύρια οστεοπορωτικά κατάγματα ισχίου παγκοσμίως, το 2050 μάλιστα αναμένεται να αυξηθεί ο αριθμός των καταγμάτων αυτών στα 6 εκατομμύρια. Το 25% των ασθενών με κάταγμα ισχίου πεθαίνει τον πρώτο χρόνο και το 50% παραμένει με κάποιο βαθμό αναπηρίας.
“Μία στις τρεις γυναίκες κι ένας στους πέντε άνδρες μετά την ηλικία των 50 ετών θα εμφανίσει οστεοπόρωση. Επιπλέον, οι μέρες της νοσηλείας για τις γυναίκες με οστεοπόρωση άνω των 45 ετών είναι περισσότερες απΆ αυτές που απαιτούνται για τη νοσηλεία πασχόντων από διαβήτη, από εμφράγματα και από καρκίνο του μαστού”, τονίζει ο καθηγητής Ορθοπεδικής του ΑΠΘ, Γιώργος Καπετάνος.
Στόχος των επιστημόνων, κατά τον καθηγητή, είναι να προλάβουν την οστεοπόρωση. Προς την κατεύθυνση αυτή δίνουν ιδιαίτερη βαρύτητα στην πρωτογενή πρόληψη, δηλαδή στην άσκηση, τη σωστή διατροφή, την επαρκή λήψη ασβεστίου και τη μείωση των επιβαρυντικών παραγόντων που ευνοούν την εμφάνιση της οστεοπόρωσης.
“Κύριος στόχος μας, όμως, είναι η γονιδιακή θεραπεία. Στο 30%-40% των περιπτώσεων οστεοπόρωσης υφίσταται γονιδιακή, κληρονομική επιβάρυνση. Θέλουμε λοιπόν να εντοπίσουμε το γονίδιο που ευθύνεται για την οστεοπόρωση, να το απομονώσουμε, να το τροποποιήσουμε στο εργαστήριο και να το μετατρέψουμε σε φυσιολογικό. Ωστόσο, έχουμε ακόμη δρόμο μπροστά μας”, εξηγεί ο κ. Καπετάνος.
Σύμφωνα με τον ίδιο, στόχος των επιστημόνων είναι επίσης η εύρεση διαφορών ουσιών, οι οποίες θα εισέρχονται με έγχυση στον οργανισμό των ατόμων από την παιδική ηλικία και θα προλαμβάνουν την εμφάνιση της οστεοπόρωσης.
“Το σημαντικό είναι να μη φοβόμαστε την οστεοπόρωση, διότι αντιμετωπίζεται. Οι πολίτες, όμως, δεν πρέπει να ακούν τις συμβουλές των γειτόνων, για το τι χάπια παίρνουν ή ποια αγωγή ακολουθούν εκείνοι, αλλά να γνωρίζουν ότι για τον καθένα υπάρχει εξατομικευμένη θεραπεία”, τονίζει ο κ. Καπετάνος.
“Ύπουλος δολοφόνος” η υπέρταση
“Ύπουλο δολοφόνο” της δημόσιας υγείας χαρακτηρίζουν την υπέρταση οι επιστήμονες. Πρόκειται για μία εξαιρετικά συχνή πάθηση στις ανεπτυγμένες χώρες, και η μικρή μας Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Περίπου 28%-30% των ενηλίκων στις ανεπτυγμένες χώρες πάσχει από υπέρταση, και δυστυχώς υπολογίζεται ότι ο ένας στους τρεις υπερτασικούς δεν γνωρίζει ότι πάσχει. Η υπέρταση “χτυπά” κυρίως τους άνδρες, σε ηλικίες έως 50 ετών, ενώ οι γυναίκες τείνουν να εμφανίζουν υπέρταση μετά την εμμηνόπαυση.
“Η υπέρταση μπορεί να γίνει επικίνδυνη, καθώς κάποιος μπορεί να πεθάνει από τις επιπλοκές που επιφέρει, όπως από καρδιακή και νεφρική ανεπάρκεια. Διεθνώς, η βέλτιστη τιμή της συστολικής (μεγάλης) πίεσης είναι κάτω από 120 (δηλαδή 12) και της διαστολικής (μικρής) κάτω από 80 (δηλαδή 8)”, εξηγεί ο επίκουρος καθηγητής Παθολογίας του ΑΠΘ, ειδικός κλινικός στην υπέρταση, Χρήστος Σαββόπουλος.
Σύμφωνα με τον ίδιο, άτομα με προδιάθεση στην υπέρταση καλό είναι να ελέγχουν τακτικά την πίεσή τους, κι αν διαπιστώσουν ότι αυτή παραμένει σταθερά αυξημένη να επισκέπτονται παθολόγο. Σε περίπτωση που χρειαστεί, μπορούν να απευθυνθούν και σε υπερτασιολόγο. Αφού γίνει χαρτογράφηση του προβλήματός τους, ο ειδικός γιατρός θα αποφασίσει εάν θα χορηγήσει ή όχι αγωγή.
“Τα φάρμακα που έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας μπορούν να βοηθήσουν επιτυχώς στη ρύθμιση της πίεσης. Βέβαια, είναι σημαντικό οι πολίτες να προσέχουν την υγεία τους και να αποφεύγουν το αλάτι στη διατροφή τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι για κάθε 5 ή 10 κιλά που παίρνουμε επιπλέον η πίεσή μας αυξάνει κατά έναν βαθμό”, επισημαίνει ο κ. Σαββόπουλος.
ΑΡΘΡΟ
Ο δυτικός τρόπος ζωής και οι επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου
Του Μενέλαου Παπαδημητρίου,
ομότιμου καθηγητή Παθολόγου του ΑΠΘ,
επιστημονικού διευθυντή του Ιατρικού Διαβαλκανικού Κέντρου
“Σε μεγάλες στατιστικές έχει βρεθεί ότι η καθιστική ζωή και η έλλειψη άσκησης του ατόμου, αλλά και η υπερθερμιδική του κάλυψη, ιδιαίτερα με ουσίες που έχουν πολύ λίπος, οδηγούν με την πάροδο του χρόνου σε παθήσεις που η συχνότητά τους ανέρχεται διαρκώς. Τέτοιες παθήσεις είναι η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης και η αρτηριακή υπέρταση που οδηγούν σε βαριές καρδιαγγειακές επιπλοκές, όπως η στεφανιαία νόσος και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Ένας επιπρόσθετος παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει σε υπέρταση και καρδιαγγειακά προβλήματα είναι η κατανάλωση αλκοόλης, ενώ το τσιγάρο, με κατανάλωση πάνω από 10 τσιγάρα την ημέρα, εκτός από τη στεφανιαία νόσο οδηγεί σε σημαντικό ποσοστό σε καρκίνο του πνεύμονα. Τέλος, φάρμακα όπως είναι τα αντιφλεγμονώδη-αναλγητικά, που πολλοί τα χρησιμοποιούν με την παραμικρή ενόχληση (αρθραλγίες, κεφαλαλγίες κλπ.), μπορεί να οδηγήσουν σε νεφροπάθεια, αύξηση της αρτηριακής πίεσης και εμφάνιση γαστρορραγίας λόγω οξείας αιμορραγικής γαστρίτιδας.
Τι μπορεί να κάνει λοιπόν ένας πολιτισμένος άνθρωπος για να προλάβει την εμφάνιση όλων των παραπάνω;
Καταρχήν, να ελέγχει την αρτηριακή του πίεση, διότι το 30%-50% από αυτούς που έχουν αυξημένη πίεση δεν το ξέρουν. Δεύτερον, από την ηλικία των 30 ετών και άνω να ελέγχει τα επίπεδα της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων, ώστε να ελέγχεται η προδιάθεση του ατόμου για πρώιμη αρτηριοσκλήρωση.
Ο σακχαρώδης διαβήτης, που εκδηλώνεται με πολυουρία, πολυδιψία και πολυφαγία, μπορεί να αναχαιτιστεί σε πρώιμο στάδιο με κατάλληλη δίαιτα. Χαρακτηριστικό είναι ότι στη γερμανική κατοχή πολλοί διαβητικοί “θεραπεύτηκαν” διότι έτρωγαν μόνο λαχανικά και είχαν χάσει το υπερβολικό βάρος τους. Αλλά προφυλακτικά μέτρα είναι η αποχή από την κατανάλωση αλκοόλ, αν και μικρή ποσότητα κόκκινου κρασιού δύο φορές την εβδομάδα μπορεί να ωφελεί στη χαλάρωση του ατόμου προκαλώντας αγγειοδιαστολή.
Η διατροφή πρέπει να επανέλθει στη μεσογειακή δίαιτα: δηλαδή περισσότερα λαχανικά, φρούτα, σαλάτες, ψάρι και μέτρια κατανάλωση κρέατος και καθόλου λιπαρών τροφών. Το ελαιόλαδο είναι ένα θαυμάσιο ελληνικό προϊόν το οποίο έχει ευεργετικές ιδιότητες στο να περιέχει θερμίδες χωρίς στοιχεία που να προκαλούν αθηρογένεση.
Τέλος, το άγχος της καθημερινότητας που έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια είναι ένα αίτιο που επηρεάζει εκτός από τον ψυχικό κόσμο και τα αγγεία της καρδιάς. Η έλλειψη φυσικής άσκησης, έστω και ο καθημερινός περίπατος που έχει εκλείψει από τους ανθρώπους των γραφείων, οδηγεί σε ανάπτυξη υπερβολικού πάχους, ιδιαίτερα στην κοιλιά του ατόμου.
Η οστεοπόρωση είναι μια επιπλοκή που απαντάται στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και που μπορεί να οδηγήσει σε αυτόματα κατάγματα μετά από μικρή άσκηση βίας. Η πρόσληψη ασβεστίου από τις γυναίκες είτε με τη μορφή γαλακτοκομικών είτε με τη μορφή δισκίων ασβεστίου προλαμβάνει την οστεοπόρωση. Από την άλλη πλευρά, η χρήση ασπιρίνης (παιδική ασπιρίνη των 100 mg) προλαμβάνει καρδιοαγγειακές επιπλοκές σε άνδρες άνω των 40 ετών και σε γυναίκες άνω των 50 ετών, και αυτό έχει αποδειχθεί στατιστικά.
Συμπερασματικά, ναι μεν έχει αυξηθεί ο μέσος χρόνος ζωής του ανθρώπου λόγω της προόδου που έχει γίνει στους προληπτικούς εμβολιασμούς και στην αντιμετώπιση με νεότερες θεραπευτικές μεθόδους διαφόρων παθήσεων, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι η πρόληψη είναι η καλύτερη αντιμετώπιση όσον αφορά την υγεία και τη μακροημέρευση του ανθρώπου”.