Εξετάζονται όλες από μηδενική βάση – Τι θα ισχύσει με την αυτοτελή φορολόγηση
Του Προκοπη Χατζηνικολαου
Ρηξικέλευθες προτάσεις που φθάνουν μέχρι και την πλήρη κατάργηση δημοφιλών φοροαπαλλαγών επεξεργάζεται το οικονομικό επιτελείο, στο πλαίσιο εξορθολογισμού του φορολογικού συστήματος, με στοχευμένες ενισχύσεις στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.
Ωστόσο, υπάρχουν φωνές που κάνουν λόγο για ηπιότερες αλλαγές που αφ’ ενός θα διασφαλίζουν μια ομαλή μετάβαση στο νέο καθεστώς χωρίς να επιβαρύνονται τα μεσαία εισοδήματα, αλλά, αντίθετα, θα συρρικνώνουν στο ελάχιστο τα οφέλη για τους έχοντες. Ηδη οι υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών έχουν ξεκινήσει από μηδενική βάση την εξέταση όλων των φοροαπαλλαγών που χορηγούνται σήμερα και σύντομα θα υποβάλουν στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου σχετική εισήγηση.
Δαπάνες μισθωμάτων για κύρια κατοικία, καθώς και των τέκνων που σπουδάζουν, τόκοι στεγαστικών δανείων (με ανώτατο όριο ποσού που θα εκπίπτει), δίδακτρα, ασφάλιστρα κ. λπ. βρίσκονται στην κορυφή της λίστας προς κατάργηση με τόνωση των ασθενέστερων εισοδηματικά τάξεων ή μέσω της αλλαγής του τρόπου της έκπτωσης (όχι από το εισόδημα, αλλά από τον τελικό φόρο).
Σημειώνεται ότι πολλές κυβερνήσεις έχουν προσπαθήσει στο παρελθόν να καταστήσουν δικαιότερο το σύστημα των εκπτώσεων χωρίς καμία επιτυχία (ίσως και λόγω του πολιτικού κόστους δεν είχαν προχωρήσει σε αλλαγές) παρά τις συστάσεις διαφόρων επιτροπών που είχαν δημιουργηθεί για τον σκοπό αυτό. Για παράδειγμα, στην έκθεση της Επιτροπής Γεωργακόπουλου (οι προτάσεις της επιτροπής υιοθετήθηκαν σε σημαντικό βαθμό τόσο από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ όσο και της Νέας Δημοκρατίας) αναφέρεται ότι η χορήγηση απαλλαγών από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων δημιουργεί προβλήματα τόσο στην κατανομή των πόρων όσο και στην κατανομή των φορολογικών βαρών, ενώ ταυτόχρονα κάνει όλο το σύστημα φορολογίας περισσότερο πολύπλοκο και αυξάνει το κόστος διαχείρισής του. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή Γεωργακόπουλου πρότεινε την ελαχιστοποίηση των απαλλαγών και τη διατήρηση μόνο όσων είναι εντελώς αναγκαίες.
Τα προβλήματα
Σημειώνεται ότι η κατάργηση των διαφόρων απαλλαγών με στόχο την επέκταση της φορολογικής βάσης και τον περιορισμό των διακριτικών παρεμβάσεων του φορολογικού συστήματος στην οικονομία υποστηρίζεται ευρύτατα στη διεθνή βιβλιογραφία και αποτέλεσε κοινό χαρακτηριστικό των διαφόρων μεταρρυθμίσεων που έγιναν τα τελευταία χρόνια στις διάφορες χώρες του ΟΟΣΑ.
Η χορήγηση απαλλαγών δημιουργεί τρία βασικά προβλήματα:
α) Χειροτερεύει την κατανομή των φορολογικών βαρών, διότι συνήθως ευνοεί περισσότερο τις ανώτερες εισοδηματικές τάξεις σε σχέση με τις κατώτερες, στις οποίες πολλές φορές, δεν εξασφαλίζει κανένα όφελος.
β) Περιβάλλεται από αδιαφάνεια, με αποτέλεσμα να μη γνωρίζει το κοινωνικό σύνολο ποιος ωφελείται ούτε ποιο είναι το μέγεθος της ωφέλειας που αποκομίζει κάθε φορολογούμενος, καθώς επίσης και ποιο είναι το συνολικό κόστος από τη χορήγηση μιας απαλλαγής.
γ) Περιπλέκει την όλη διαχείριση του φόρου και αυξάνει δραστικά το δημοσιονομικό κόστος και το κόστος συμμόρφωσης των φορολογουμένων.
Οι περισσότερες απαλλαγές ευνοούν τις υψηλές εισοδηματικές τάξεις, οι οποίες απολαμβάνουν μεγαλύτερα ποσά εκπτώσεων. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των εξόδων ιατρικής και νοσοκομειακής περίθαλψης, ο μισθωτός με εισόδημα μέχρι 12.000 ευρώ δεν αποκομίζει κανένα όφελος, αφού δεν έχει θετική φορολογική υποχρέωση, ο μισθωτός με εισόδημα μεταξύ 12.000 ευρώ και 15.000 ευρώ αποκομίζει ελάχιστο όφελος, ενώ ο μισθωτός με εισόδημα άνω των 45.000 ευρώ αποκομίζει περίπου εικοσαπλάσιο όφελος.
Το κόστος των φοροαπαλλαγών για το ελληνικό Δημόσιο ανέρχεται ετησίως στο ποσό των 7 δισ. ευρώ ή αλλιώς αποτελούν το 2,7% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.
Εκτός από τις φοροαπαλλαγές των φυσικών προσώπων σημαντικές φοροαπαλλαγές απολαμβάνουν οι επιχειρήσεις, ενώ φοροαπαλλαγές ισχύουν και για ορισμένες μεταβιβάσεις ακίνητων. Είναι χαρακτηριστικό ότι όσοι αγόρασαν το 2007 πρώτη κατοικία γλίτωσαν φόρους συνολικού ποσού 622,29 εκατ. ευρώ.
Σύμφωνα με στοιχεία υπουργείου Οικονομικών το κόστος των 1.033 φοροαπαλλαγών αγγίζει τα 7 δισ. ευρώ. Συγκεκριμένα:
– Οι δαπάνες για ασφάλιστρα ζωής, τόκους στεγαστικών δανείων, ενοίκια κατοικιών, ιατρικά έξοδα, δίδακτρα, ασφαλιστικές εισφορές κ. λπ. που εκπίπτουν από το εισόδημα ή από τον φόρο κοστίζουν κάθε χρόνο 1,02 δισ. ευρώ.
– Οι μειώσεις φόρου εισοδήματος (πρόσθετο αφορολόγητο μισθωτών και συνταξιούχων, μειώσεις φόρου λόγω τέκνων και παραμεθορίου κ. λπ.) κοστίζουν 1,37 δισεκατομμύρια ευρώ.
– Οι μειώσεις φόρου, εκπτώσεις δαπανών και φορολογικές απαλλαγές για τα κέρδη των νομικών προσώπων (Α. Ε., Ο. Ε., Ε. Ε., Ε. Π.) έχουν κόστος ύψους 275,53 εκατ. ευρώ.
– Οι φοροαπαλλαγές για τις κληρονομιές, τις γονικές παροχές, τις δωρεές και τις μεταβιβάσεις ακινήτων ανέρχονται σε 1,44 δισ. ευρώ.
– Οι απαλλαγές για τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης ανέρχονται σε 2,1 δισ. ευρώ.
– Οι απαλλαγές για τον ΦΠΑ κοστίζουν 506 εκατομμύρια ευρώ.
Αυτοτελής φορολόγηση
Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών το 2007 τα αυτοτελώς φορολογηθέντα ποσά έφτασαν τα 17,2 δισ. ευρώ. Τα 3 δισ. ευρώ εξ αυτών αφορούν κέρδη επιχειρήσεων, ενώ 7 δισ. ευρώ αφορούν εισοδήματα μισθωτών και συνταξιούχων. Τα υπόλοιπα επτά προέρχονται από διάφορες άλλες πηγές.
Στις προθέσεις του οικονομικού επιτελείου είναι η πλήρης κατάργηση της αυτοτελούς φορολόγησης και η φορολόγηση των εισοδημάτων αυτών με την κλίμακα φορολογίας εισοδήματος.
Αναλυτικότερα, υπό εξέταση βρίσκονται τα εξής εισοδήματα που φορολογούνται αυτοτελώς: τα επιδόματα που καταβάλλονται σε εφοριακούς (επίδομα ΔΙΒΕΕΤ), τελωνειακούς (επίδομα ΔΕΤΕ), οι αποδοχές των υπαλλήλων σε δημόσιες επιχειρήσεις και οργανισμούς, ειδική αποζημίωση που καταβάλλεται στους ιατρούς, τα πληρώματα ασθενοφόρων, οι αποδοχές του ιπτάμενου προσωπικού της Πολιτικής Αεροπορίας, τα ποσά που καταβάλλονται από το Δημόσιο σε αθλητές εθνικών, οι αποζημιώσεις των βουλευτών και τα εισοδήματα των δικαστών και των μηχανικών.
Επιδόματα και έκτακτη εισφορά
Με αλλαγές θα κατατεθεί στη Βουλή εντός της εβδομάδας το νομοσχέδιο για την καταβολή του επιδόματος και την έκτακτη εισφορά των επιχειρήσεων. Μετά τη δημόσια διαβούλευση και τις παρατηρήσεις πολιτών και επιχειρήσεων, το οικονομικό επιτελείο έστειλε χθες ενημερωτικό σημείωμα στη Βουλή με το οποίο μειώνονται οι δικαιούχοι του επιδόματος κατά 20.000, αν και οι πληροφορίες αναφέρουν ότι μπορεί στο τέλος να υπάρχει μία αύξησή τους κατά περίπου 40.000 άτομα. Επίσης, παραμένει η πρόβλεψη ότι η έκτακτη εισφορά στις επιχειρήσεις θα υπολογίζεται επί του συνολικού καθαρού εισοδήματος του 2008 ή στα καθαρά κέρδη. Ομως, είναι ένα ζήτημα το οποίο θα εξετάζεται μέχρι τελευταίας στιγμής.
Βάσει του ενημερωτικού σημειώματος προκύπτει μείωση των δικαιούχων του επιδόματος κατά 40.000 στους συνταξιούχους του ΟΓΑ. Δηλαδή, ενώ αρχικά υπολογίζονταν σε 850.000, πλέον εκτιμώνται σε 810.000. Αντιθέτως, υπάρχει μία αύξηση στους δικαιούχους του επιδόματος βάσει του κριτηρίου του ΕΚΑΣ. Αν και αρχικά οι συνταξιούχοι που λαμβάνουν ΕΚΑΣ και θα πάρουν και το επίδομα αλληλεγγύης ήταν 360.000, πλέον υπολογίζονται σε 380.000. Ετσι, συνολικά προκύπτει μία μείωση των δικαιούχων του επιδόματος κατά 20.000 άτομα.
Κατά τα λοιπά, ο αριθμός των οικογενειών που θα πάρουν το επίδομα δεν αλλάζει, όπως δεν αλλάζει και το ύψος του επιδόματος, που ξεκινάει από τα 300 ευρώ για τους συνταξιούχους του ΟΓΑ και φτάνει στα 1.300 ευρώ για τις οικογένειες με 6 παιδιά και ετήσιο εισόδημα έως 21.500 ευρώ.
Σε ό, τι αφορά την έκτακτη εισφορά των επιχειρήσεων, φαίνεται πως δεν αλλάζει σημαντικά το καθεστώς, παρά τις έντονες πιέσεις των επιχειρήσεων να εξαιρεθούν από τον υπολογισμό της εισφοράς τα μη επαναλαμβανόμενα κέρδη. Η έκτακτη εισφορά θα καταβληθεί σε 8 δόσεις και θα προβλέπεται ότι δεν θα εκπίπτει του φορολογητέου εισοδήματος της επιχείρησης, ενώ η έκπτωση αυξάνεται στο 3% από 2,5% σε περίπτωση που πληρωθεί όλο το ποσό στην πρώτη δόση.