Μόλις μία στις δέκα γυναίκες καταγγέλλει προσβλητικές συμπεριφορές στον χώρο εργασίας και οι θύτες μένουν ατιμώρητοι
ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ |
Μια «ομερτά» που δύσκολα σπάει. Το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης παραμένει ταμπού για την ελληνική κοινωνία, και κυρίως τη μέση Ελληνίδα. Ενοχη σιωπή, απρόβλεπτες συνέπειες κυρίως για το θύμα, που αντιμετωπίζεται ρατσιστικά και σε πολλές περιπτώσεις απειλείται είτε με εσωτερική υποβάθμιση θέσης είτε ακόμη και με απόλυση, αλλά και κακώς εννοούμενη «συναδελφική αλληλεγγύη», καλύπτουν τους θύτες και βάζουν στο στόχαστρο τα θύματα. Αποτέλεσμα των παραπάνω, σύμφωνα με διάφορα στατιστικά στοιχεία, μόλις μία στις δέκα γυναίκες να καταγγέλλει τέτοιου είδους συμπεριφορά και να ξεκινά πειθαρχική ή ποινική διαδικασία εις βάρος του θύτη. Παρ΄ όλα αυτά, όταν γίνει η αρχή, ακολουθεί χιονοστιβάδα αποκαλύψεων, καταγγελιών και ενίοτε παραδειγματικών τιμωριών εκείνων που πίεσαν, παρενόχλησαν και φέρθηκαν σκαιά, προσβάλλοντας την προσωπικότητα του «αντικειμένου του πόθου». Χώροι εργασίας, σχολεία, νοσοκομεία και οπουδήποτε μπορεί να θεμελιωθεί κατ΄ αρχάς μια πρώτη σχέση εξάρτησης θύτη και θύματος αποτελούν τα πλέον κοινά πεδία παρενοχλήσεων, μεμονωμένων ή συστηματικών.
Χαρακτηριστική περίπτωση, για το «πώς ξεκίνησαν όλα», η οριστική απόλυση του διευθυντή του χειρουργικού τμήματος στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», έπειτα από την προχθεσινή επικύρωσή της από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Ο γιατρός είχε κατηγορηθεί επανειλημμένα ότι παρενοχλούσε σεξουαλικά γυναίκες, συγγενείς ασθενών που είτε είχε χειρουργήσει είτε επρόκειτο να χειρουργήσει.
Το κεντρικό πειθαρχικό συμβούλιο ιατρών είχε υιοθετήσει τις καταγγελίες των γυναικών και είχε επιβάλει την ποινή της απόλυσης. Οσον αφορά όμως στο ποινικό κομμάτι της υπόθεσης, ο πρώην διευθυντής είχε αθωωθεί με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών Αθηνών, καθώς η αρχική, και αναπόδεικτη, δίωξη είχε ασκηθεί σε βάρος του με την κατηγορία της απόπειρας βιασμού και όχι για προσβολή της γενετήσιας ελευθερίας.
Με όπλο και το παραπάνω βούλευμα, ο γιατρός προσέφυγε στο ΣτΕ προκειμένου να ακυρωθεί η απόλυσή του και να επιστρέψει στη θέση του. Το ανώτατο δικαστήριο όμως απέρριψε όλους τους ισχυρισμούς του, τονίζοντας μάλιστα στο σκεπτικό της απόφασης ότι «μια τέτοια συμπεριφορά, έντονης προσβολής της προσωπικότητας των γυναικών, που εδραζόταν στη σχέση εξάρτησης που είχε αναπτυχθεί, απάδει με το κύρος του ιατρού δημόσιου νοσοκομείου και μειώνει το κύρος και του νοσηλευτικού ιδρύματος».
Ορισμένες φορές όμως τα αντανακλαστικά δημοσίων ή δικαστικών λειτουργών δεν αποδεικνύονται το ίδιο ευαίσθητα. Πρόσφατο παράδειγμα, οι επαναλαμβανόμενες αιτήσεις επαναφοράς στην τάξη καθηγητή που έχει κατηγορηθεί για συστηματική σεξουαλική παρενόχληση 14χρονων αγοριών. Σύμφωνα με αυτές τις καταγγελίες, ο καθηγητής παρέσυρε τα παιδιά σε διάφορους, αθέατους στην πρώτη ματιά εσωτερικούς χώρους του σχολείου, όπου τους ζητούσε επίμονα να τους δείξουν απόκρυφα σημεία του σώματός τους.
ΜΑΡΤΥΡΙΑ
«Με πίεζε αφόρητα»
Ολα ξεκίνησαν και κλιμακώθηκαν μέσα σε λίγες εβδομάδες. Η 23χρονη Μ.Κ. εργαζόταν ως γραμματέας σε εταιρεία εμπορίας ιατρικών ειδών μόλις για διάστημα δύο μηνών. Ο 50χρονος προϊστάμενός της άρχισε να δείχνει τις διαθέσεις του προσκαλώντας την σε δείπνα και ρομαντικά ραντεβού και μετά τις αλλεπάλληλες αρνήσεις προχώρησε πιο επιθετικά. Στην αρχή ρωτώντας ευθέως για την ποιότητα της σεξουαλικής της ζωής, τις εμπειρίες της αλλά και το χρώμα των εσωρούχων ή των ρούχων που θα προτιμούσε για να «πετύχει» μια ερωτικά φορτισμένη νύχτα. Τα πράγματα έφθασαν στο μη περαιτέρω όταν ο 50χρονος, με πρόφαση μια σημαντική παραγγελία, μπήκε στο γραφείο της και άρχισε να ζωγραφίζει σε μερικές λευκές κόλλες χαρτί τα ανδρικά γεννητικά όργανα. Η 23χρονη γραμματέας υπέβαλε την επόμενη ημέρα την παραίτησή της και κατέφυγε στα δικαστήρια. Ο νομικός ορισμός
Λεκτική, σωματική και σε κάθε περίπτωση έντονη συμπεριφορά με σαφή σεξουαλικό χαρακτήρα, που οδηγεί στην εμπέδωση ενός ταπεινωτικού περιβάλλοντος για το άτομο, συνήθως γυναίκα, είναι ο νομικός ορισμός της σεξουαλικής παρενόχλησης, όπως περιλαμβάνεται στον Ν. 3488/2006 για την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών στους χώρους εργασίας. Στον ίδιο νόμο αναφέρεται και η ποινική μεταχείριση του δράστη, που διώκεται μόνο κατόπιν καταγγελίας (έγκλησης) της παθούσας και απειλείται με ποινή φυλάκισης έως τρία χρόνια. Προσφεύγουν στον Συνήγορο του Πολίτη αντί στα δικαστήρια
Τ ην ενοποίηση των διαμεσολαβητικών μηχανισμών κάτω από την ομπρέλα του Συνηγόρου του Πολίτη, προκειμένου η λύση σε ζητήματα σεξουαλικής παρενόχλησης να επέρχεται εξωδικαστικά, έχει προτείνει η Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Την ίδια άποψη υποστηρίζει και ο καθηγητής Εγκληματολογίας κ. Β. Καρύδης, ο οποίος παράλληλα σημειώνει: «Η ποινική διαδικασία συνήθως μετατρέπεται σε ένα μονοπάτι δεύτερου στιγματισμούτου θύματος. Λόγω προκαταλήψεωνκαι στερεοτύπωνιδιαίτεραοι γυναίκες αντιμετωπίζονται εν πολλοίς σαν “ένοχα θύματα”».
Πάντως, η ανεξάρτητη αρχή του Συνηγόρου του Πολίτη ήδη έχει επιληφθεί πολλών σχετικών υποθέσεων που αφορούν περιστατικά παρενόχλησης σε δημόσιες κυρίως υπηρεσίες. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι πολλοί μιλούν για «ποινικοποίηση του φλερτ».
Το νομικό όμως οπλοστάσιο που υιοθετεί και η χώρα δίνει δύο εργαλεία προσέγγισης και διάκρισης ανάμεσα στην ερωτική πρόσκληση (και πρόκληση) και στη χυδαία επίθεση και προσβολή της αξιοπρέπειας και της προσωπικής ελευθερίας.
Το πρώτο στοιχείο είναι η φορτικότητα, η επανάληψη της συμπεριφοράς με κλιμακούμενη ένταση και η επιλογή λέξεων, κινήσεων και χειρονομιών από την πλευρά του θύτη που θα πρόσβαλαν κατά κοινή πεποίθηση οποιονδήποτε. Μεγαλύτερη όμως σημασία έχει η σχέση και το είδος εξάρτησης ανάμεσα στον θύτη και στο θύμα.