Περισσότερο συσκοτίζει παρά διευκρινίζει τη δομή και το περιεχόμενο της επιχειρηματολογίας των μερών ο δημόσιος διάλογος ο οποίος αναπτύσσεται στη χώρα μας σχετικά με τημνημονιακή υποχρέωση να αυξηθεί η συνταγογράφηση της δραστικής ουσίας ή, ορθότερα, η συνταγογράφηση με την κοινόχρηστη ονομασία των φαρμακευτικών σκευασμάτων στο σύνολο της συνταγογράφησης των γιατρών του ΕΣΥ και των ασφαλιστικών ταμείων. Το σχετικό ποσοστό βρίσκεται σήμερα μόλις στο 25% και οι επικεφαλής της τρόικας επανήλθαν στο θέμα κατά τη διάρκεια της πρόσφατης συνάντησής τους με την προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας.
Η "Αυγή" της Κυριακής επιχειρεί σήμερα μία ουσιαστική συζήτηση και μία εποικοδομητική αντιπαράθεση για το θέμα, με τη μέθοδο των παραλλήλων συνεντεύξεων. Στα ερωτήματα της "Αυγής" της Κυριακής απαντούν με νηφαλιότητα και επιστημονική υπευθυνότητα ο καθηγητής Ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου ΚρήτηςΑλέκος Βγόντζας, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδας (ΟΕΝΓΕ) και οφθαλμίατρος Δημήτρης Βαρνάβας και ο αντιπρόεδρος του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου, υπεύθυνος του τμήματος Υγείας του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ και ενδοκρινολόγος Γιάννης Μπασκόζος.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ και ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
Οι ερωτήσεις της "Αυγής" της Κυριακής
1. Μία από τις υποχρεώσεις της χώρας έναντι της τρόικας στον τομέα της Υγείας ξέρουμε ότι είναι η αύξηση του ποσοστού της συνταγογράφησης των γενοσήμων στο 50% του συνόλου της συνταγογράφησης στις κλινικές του ΕΣΥ και τα ασφαλιστικά ταμεία, από 25% που είναι σήμερα. Θεωρείτε εφικτή και ευκταία μία τέτοια αύξηση της συνταγογράφησης των γενοσήμων, δια της υποχρεωτικής και αποκλειστικής συνταγογράφησης της δραστικής ουσίας;
2. Παρά το γεγονός ότι υπήρξε μεγάλη συζήτηση, αλλά και διαμάχη μεταξύ γιατρών και ειδικών επιστημόνων σχετικά με τους ενδεχόμενους κινδύνους για τη δημόσια υγεία από τη δραστική αύξηση του ποσοστού της συνολικής συνταγογράφησης των γενοσήμων, καθώς και από την υποχρέωση των γιατρών να συνταγογραφούν αποκλειστικά τη δραστική ουσία, την κοινόχρηστη ονομασία, και όχι την εμπορική ονομασία των φαρμακευτικών σκευασμάτων, δεν έχουμε δει μέχρι στιγμής κανένα σοβαρό περιστατικό κινδύνου για ασθενείς εξαιτίας της συγκεκριμένης υποχρέωσης. Θα λέγατε ότι κάνουμε λάθος;
3. Η κυβέρνηση, και συγκεκριμένα ο πρώην υπουργός Υγείας Ανδρέας Λοβέρδος είχε υποστηρίξει την άποψη ότι η υποχρεωτική συνταγογράφηση της δραστικής ουσίας και η αύξηση της συνολικής συνταγογράφησης των γενοσήμων θα οδηγήσει στη ρήξη των αδιαφανών οικονομικών σχέσεων μεταξύ γιατρών και φαρμακευτικών εταιρειών. Θεωρείτε ότι υπάρχει τέτοιο θέμα σε ευρεία κλίμακα στη χώρα μας και, εάν ναι, υπάρχει δυνατότητα με αυτά τα μέτρα πολιτικής να αναταχθεί η κατάσταση;
4. Θα λέγατε ότι στον χώρο της κλινικής ιατρικής είναι δυνατόν να λαμβάνονται οριζόντια και γενικά μέτρα σχετικά με τους κανόνες συνταγογράφησης ή υπάρχουν ασθενείς και ασθένειες οι οποίες θα έπρεπε να υπάρχει μέριμνα για ειδική ή εξατομικευμένη αντιμετώπιση στον τομέα της συνταγογράφησης της ενδεδειγμένης θεραπείας;
Αλέκος Βγόντζας: Σε σωστή κατεύθυνση η συνταγογράφηση της δραστικής
1. Η συνταγογράφηση γενοσήμων είναι μια συνήθης, έγκυρη και ασφαλής πρακτική στις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη. Στις ΗΠΑ η συνταγογράφηση γενοσήμων είναι περίπου 80%. Το ατύχημα είναι πως στη χώρα μας αυτή η τάση εμφανίζεται ως επιταγή της τρόικας, ενώ θα έπρεπε να το είχαμε ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια με σύστημα και με μέθοδο. Οι υπερβολικά αυξημένες δαπάνες για το φάρμακο ή για εξετάσεις όπως αξονική ή μαγνητική τομογραφία δεν εξυπηρετούν την υγεία των πολιτών (βλέπε και την πρόσφατη διαμαρτυρία στο περιοδικό "Blood" 100 διακεκριμένων Ογκολόγων για την υπερτιμολόγηση αντικαρκινικών φαρμάκων). Από την άλλη η εξοικονόμηση πόρων μπορεί να οδηγήσει στην καλυτέρευση της υλικοτεχνικής υποδομής και των εξευτελιστικών αμοιβών των λειτουργών Δημόσιας Υγείας.
2. Πουθενά στον κόσμο η συνταγογράφηση γενοσήμων δεν συνδέθηκε με σοβαρά ατυχήματα. Το ότι ακούσαμε κάτι τέτοιο ως πιθανό κίνδυνο στη χώρα μας είναι ένδειξη του πώς διεξάγεται ο διάλογος στη χώρα μας και στο ότι δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στους θεσμούς και τους μηχανισμούς ελέγχου όπως ο ΕΟΦ.
3. Η συνταγογράφηση δραστικής ουσίας είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Οι γιατροί εκπαιδεύονται στη χρήση των δραστικών φαρμακευτικών ουσιών και όχι στις εμπορικές ονομασίες. Η ύπαρξη των brand generics είναι ελληνική "ευρεσιτεχνία" που δεν υπηρετεί ούτε τον γιατρό ούτε τον ασθενή. Οι σχέσεις γιατρών και φαρμακευτικών εταιρειών είναι προβληματικές. Η εκπαίδευση των γιατρών πρέπει να επιστρέψει στα χέρια των φυσικών φορέων που είναι οι Ιατρικές Σχολές και οι Ιατρικές Ενώσεις. Η έρευνα που χρηματοδοτείται από φαρμακευτικές εταιρείες πρέπει να γίνεται με βάση διεθνώς παραδεγμένους κανόνες που επιβλέπονται από ελεγκτικούς μηχανισμούς και να αποβαίνει σε όφελος του δημόσιου νοσοκομείου και όχι στη χρησιμοποίηση των λιγοστών πόρων του.
4. Ο γιατρός πρέπει να είναι ο αποκλειστικά υπεύθυνος της θεραπείας των ασθενών του. Οι αποφάσεις του πρέπει να είναι αιτιολογημένες και να υπόκεινται σε έλεγχο αν χρειαστεί. Η σχέση γιατρού και ασθενούς είναι σχέση εμπιστοσύνης και πρέπει να ληφθούν μέτρα που να την προφυλάττουν από επιρροές που αναιρούν αυτή τη σχέση εμπιστοσύνης.
Δημήτρης Βαρνάβας: Δεν θα πιάσουμε ποτέ τους στόχους για τη συνταγογράφηση της δραστικής!
1. Αυξημένα ποσοστά συνταγογράφησης γενοσήμων καταγράφονται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, χωρίς ποτέ να χρειαστεί να επιβληθούν από μνημόνια. Απλά υπερισχύει ο κανόνας κόστος-όφελος, ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση λέει πως εάν έχεις δύο ισοδύναμα σκευάσματα, τότε επιλέγεις αυτό που έχει το μικρότερο κόστος. Προσέξτε, μιλώ για ισοδύναμα σκευάσματα, με την έννοια ότι παράγονται υπό συνθήκες ύψιστης ασφαλείας και πιστοποίησης και όταν χορηγούνται στον ασθενή έχουν πανομοιότυπα αποτελέσματα. Δυστυχώς, στη χώρα μας η συζήτηση συνεχίζει δικαιολογημένα να εστιάζεται ακόμα στην ποιότητα και την ασφάλεια των γενοσήμων. Πρόκειται για δύο παραμέτρους τις οποίες ουδέποτε το υπουργείο Υγείας και ο ΕΟΦ ανέλαβαν υπεύθυνα να διασφαλίσουν έναντι των γιατρών και των ασθενών, με αποτέλεσμα σοβαρές αναστολές στη συνταγογράφηση γενοσήμων, ιδιαίτερα μετά τα κρούσματα που παρουσιάζονται διεθνώς με γενόσημα που παράγονται υπό άθλιες συνθήκες σε ασιατικές χώρες και διοχετεύονται με μη ελεγχόμενο τρόπο στην αγορά. Υπάρχουν βεβαίως και οι λεγόμενοι «δεσμοί αμοιβαίου συμφέροντος», οι οποίοι δρουν αποτρεπτικά στην αύξηση του ποσοστού συνταγογράφησης γενοσήμων, πράγμα που φαίνεται ανάγλυφα στις πανεπιστημιακές κλινικές, οι οποίες εμφανίζουν τα μικρότερα ποσοστά, εν αντιθέσει με τις κλινικές του ΕΣΥ.
2. Για να μπορέσεις να καταγράψεις κινδύνους από τη χρήση φαρμάκων χρειάζεται χρόνος. Είδαμε πως φάρμακα ευρύτατης κατανάλωσης που παρήχθησαν από εταιρείες κολοσσούς αποσύρθηκαν από την αγορά μετά από 2 ή 3 χρόνια χρήσης και μετά από εκατοντάδες αναφορές για ανεπιθύμητες ενέργειες ή θανάτους. Κυρίως όμως χρειάζεσαι έναν αξιόπιστο οργανισμό, ο οποίος θα συλλέγει κάθε αναφορά από γιατρούς και ασθενείς και θα την αξιοποιεί σωστά, πράγμα που ο ΕΟΦ δεν φαίνεται πως έχει πετύχει μέχρι σήμερα.
3. O κ. Λοβέρδος είναι σαν ανεμούριο. Ως υπουργός Υγείας γύριζε όπου φυσούσε ο άνεμος της τρόικας. Στην αρχή ήταν κατά της συνταγογράφησης με βάση τη δραστική ουσία, όπως ήταν και ο κ. Σαλμάς. Μετά άλλαξαν αμφότεροι. Μάλιστα η σχετική νομοθετική διάταξη περί δραστικής ουσίας μπήκε με την αίρεση ότι δε θα ενεργοποιηθεί, εκτός εάν δεν πιάσουμε τους στόχους περιστολής της φαρμακευτικής δαπάνης που θέτει η τρόικα. Φυσικά τους στόχους δεν πρόκειται ποτέ να τους πιάσουμε, αφού μοιάζουν με οπτασία, όταν τους πλησιάζουμε εκείνοι απομακρύνονται. Και εισήγαγαν τη δήθεν συνταγογράφηση δραστικής ουσίας, η οποία στην πραγματικότητα είναι συνταγογράφηση σκευάσματος με πρόσθετη επιβάρυνση του ασθενούς. Παίζουν θέατρο με σκοπό στη σκοτεινή αίθουσα να βάλουν αθόρυβα το χέρι στην τσέπη του ασθενούς.
4. Πρέπει ασφαλώς να υπάρχει εξατομικευμένη θεραπεία σε δεκάδες παθήσεων -κατά κανόνα σοβαρών, οι οποίες δεν υπακούουν σε οριζόντια μέτρα. Δεν μπορεί η ηγεσία του υπουργείου Υγείας να αντιμετωπίζει ως όμοιες καταστάσεις το συνάχι με τον καρκίνο και να ζητά από τους γιατρούς να συνταγογραφούν το φθηνότερο γενόσημο της αγοράς.
Γιάννης Μπασκόζος: Ο γιατρός είναι υπεύθυνος για το φάρμακο που χορηγεί
1. Γενικά μπορεί να είναι προς όφελος των δημόσιων οικονομικών και της παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας η δραστική αύξηση της χρήσης ποιοτικών, απόλυτα ελεγχόμενων εγχωρίως παραγόμενων γενοσήμων. Το περίεργο είναι πως η τρόικα και οι εγχώριοι σύμβουλοι της επιμένουν πεισματικά στη συγκεκριμένη υποχρεωτική αναγραφή της δραστικής ουσίας , με κάλυψη ενός βασικού ποσού από το δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία, που αντικειμενικά εξυπηρετεί τη μονοπώληση της αγοράς φαρμάκου από συγκεκριμένες πολυεθνικές , θα στραγγαλίσει την εγχώρια παραγωγή γενοσήμων και επιβαρύνει οικονομικά τους ασθενείς. Ναι λοιπόν, είναι εφικτή και ευκταία μια δραστική αύξηση της συνταγογράφησης γενοσήμων στο πλαίσιο μιας άλλης πολιτικής οικονομικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης της χώρας, όπου το φάρμακο θα αντιμετωπίζεται σαν απαραίτητο κοινωνικό αγαθό, μακριά από τις μνημονιακές πολιτικές λιτότητας και εξυπηρέτησης μονοπωλιακών πολυεθνικών συμφερόντων.
2. Γενικά στη χώρα μας δεν είχαμε ποτέ κάποιο αξιόπιστο σύστημα παρακολούθησης και ελέγχου, που να αφορά τις συνέπειες από τη χορήγηση των φαρμάκων και των προβλημάτων που μπορεί να προκύπτουν από λάθος χορήγηση ή μη συμμόρφωση των ασθενών στη θεραπεία. Δεν γνωρίζουμε δηλαδή πόσα, και τι σοβαρότητας προβλήματα έχουν δημιουργηθεί από αλλαγές στην θεραπεία ή από διακοπή θεραπειών εξαιτίας της εφαρμογής των μνημονιακών μέτρων που με τόση "ζέση" εφαρμόζει η τρόικα εσωτερικού. Θα έλεγα πως είναι λάθος και κακή ιδέα να περιορίσουμε τον αναγκαίο επιστημονικά και κοινωνικά υπεύθυνο διάλογο, ανάμεσα σε μια στενά συντεχνιακού χαρακτήρα κινδυνολογία εναντίον των γενοσήμων γενικά που μερικές φορές εκπορεύεται από λίγους εκπροσώπους του ιατρικού κόσμου, και από την άλλη μια στενά λογιστική άποψη περί υποχρεωτικής αναγραφής από τον γιατρό της δραστικής ουσίας και "συναπόφαση" ασθενούς και φαρμακοποιού (με ποια κριτήρια;) για το συγκεκριμένο σκεύασμα με βάση την τιμή του. Δεν διαθέτω συγκεκριμένα στοιχεία παρενεργειών η ελλιπούς θεραπείας, δεν θα μπορούσα άλλωστε λόγω της μη πλήρους και σχετικά πρόσφατης εφαρμογής του μέτρου.
Η γνώμη μου όμως είναι πως η ουσιαστική στέρηση του δικαιώματος στον γιατρό να αποφασίζει για το σκεύασμα και να παρακολουθεί τις πιθανές παρενέργειες και την πορεία του ασθενούς, υπό τις παρούσες τουλάχιστον συνθήκες θέτει σε κίνδυνο την ορθή θεραπευτική πρακτική. Σε τελευταία ανάλυση ποιος θα είναι υπεύθυνος για την πορεία του ασθενούς και ποιος αναλαμβάνει την ευθύνη των όποιων παρενεργειών ή θεραπευτικών αστοχιών; Κατά τη γνώμη μου για τη θεραπεία και τη χορήγηση του καταλληλότερου για τον ασθενή φαρμάκου, υπεύθυνος οφείλει να είναι ο γιατρός. Ο φαρμακοποιός θα μπορούσε να προτείνει αλλαγή του εμπορικού σκευάσματος μετά από συνεννόηση με τον θεράποντα γιατρό.
3. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως υπάρχουν πολλά νοσηρά φαινόμενα δοσοληψιών και κακής συνταγογραφικής πρακτικής και προώθησης φαρμάκων. Είναι άλλο πράγμα η μεγάλη αύξηση της συνταγογράφησης ποιοτικών ελεγμένων γενοσήμων και άλλο η υποχρεωτική αναγραφή της δραστικής η οποία το πιθανότερο είναι, υπό τις παρούσες και κοντινά μελλοντικές συνθήκες, να οδηγήσει σε επιβολή 2-3 πολυεθνικών γενοσήμων αλλά και σε αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης μέσω της υποκατάστασης γενοσήμων από δραστικές ουσίες που αντιστοιχούν μόνο σε ακριβά πρωτότυπα. Η φανατικά μνημονιακή πολιτική του κ. Λοβέρδου το μόνο που επεδίωκε ήταν να περιορίσει δραστικά τη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη, να μεταφέρει μέρο&sigma