Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, πνευμονολόγοι του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας, στη Θεσσαλία, διαπίστωσαν μια σπάνια μορφή πνευμονικής ίνωσης σε καπνιστές που είχαν ταυτόχρονη έκθεση σε φυτοφάρμακα. Το 2006, τα ευρήματά τους, σε συνδυασμό με αντίστοιχη γαλλική έρευνα, οδήγησαν στην αναγνώριση της νόσου ως Συνδυασμένη Πνευμονική Ίνωση και Εμφύσημα (CPFE) .
Παρά τα αυστηρότερα ρυθμιστικά πλαίσια, οι πιέσεις στον κλάδο της γεωργίας και η ατιμωρησία των κυκλωμάτων επιτρέπουν τη διαιώνιση του φαινομένου. Ο Θανάσης Κωστής, αγρότης στη Μεταμόρφωση, συνοψίζει τη σκληρή πραγματικότητα: «Όλα τα φυτοφάρμακα έχουν συνέπειες. Eχω μάσκα, αλλά φέτος δεν την φόρεσα καθόλου».
Το παράνομο εμπόριο και η χρήση λαθραίων φυτοφαρμάκων παρουσιάζει ανησυχητική άνοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, όπου το πρόβλημα αγγίζει πλέον κρίσιμα επίπεδα. Ολοένα και περισσότεροι αγρότες, πιεσμένοι από τα αυξανόμενα κόστη καλλιέργειας, στρέφονται σε φθηνότερες αλλά απαγορευμένες λύσεις, με σοβαρές συνέπειες τόσο για τη δημόσια υγεία όσο και για το περιβάλλον .
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΕ, το 14% των φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται στα ευρωπαϊκά χωράφια θεωρούνται παράνομα, αυξημένο από περίπου 10% το 2015.
Στην Ελλάδα, η κατάσταση είναι ακόμα πιο δραματική: σε ορισμένες γεωργικές περιοχές το ποσοστό αυτό φτάνει το 25%, σύμφωνα με την Ελληνική Ένωση Προστασίας Φυτών (ΕΣΥΦ). Το 2022, οι ευρωπαϊκές αρχές κατάσχεσαν 2.040 τόνους παράνομων φυτοφαρμάκων – ποσότητα τετραπλάσια συγκριτικά με το 2019, γεγονός που υπογραμμίζει τη διαρκώς αυξανόμενη κλίμακα του φαινομένου .
Η Ελλάδα αποτελεί πύλη εισαγωγής, με τα κυκλώματα λαθρεμπορίου να αξιοποιούν κυρίως χερσαίες διαδρομές από τη Βουλγαρία και θαλάσσιες από την Τουρκία. Η τακτική είναι καλά οργανωμένη: οι αγρότες αγοράζουν με μετρητά, τα χρησιμοποιούν τη νύχτα και καίνε τις συσκευασίες για να εξαφανίσουν τα ίχνη .