Ποιες οι εκτιμήσεις δύο καθηγητών πανεπιστημίου των ΗΠΑ για την Ελλάδα
Της Ιφιγενειας Διαμαντη
Βρίσκονται δύο χρόνια πιο μπροστά, επειδή η οικονομική κρίση πρώτα εκδηλώθηκε στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού. Δύο καθηγητές από το Πανεπιστήμιο Σαν Ντιέγο της Καλιφόρνιας, ο καθηγητής Κλινικής Ψυχιατρικής Ντέιβιντ Ντάιτς και ο καθηγητής Ψυχιατρικής Χάμπτον Ατκινσον, βρέθηκαν την περασμένη εβδομάδα στην Αθήνα, προσκεκλημένοι στην ημερίδα του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων «Οικονομική κρίση, κοινωνικός αποκλεισμός και εξαρτήσεις». Μαζί με τον καθηγητή Οικονομικών της Υγείας στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, Γιάννη Κυριόπουλο, σκιαγράφησαν την εκεί εικόνα και τοποθετήθηκαν επάνω στις επιπτώσεις που διαφαίνεται να έχει η κρίση στην κοινωνική συνοχή και στην υγεία στην Ελλάδα.
Τα στοιχεία που παρέθεσαν για τις συνέπειες της κρίσης στις ΗΠΑ είναι αποθαρρυντικά: όπου έγιναν περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες και σε συνδυασμό με την αύξηση της ανεργίας, τα προβλήματα ξεφυτρώνουν πολλαπλάσια, σαν τη Λερναία Υδρα. Παράδειγμα, η ενδοοικογενειακή βία, που αυξήθηκε 4% την περασμένη χρονιά στο Σαν Ντιέγο, αν υπολογίσουμε μόνο τα περιστατικά που αναφέρθηκαν στις αρχές. Στον Νότο έχει σημειωθεί αύξηση 78% των περιστατικών κακοποιημένων που φιλοξενήθηκαν σε ξενώνες. Το 73% των ερωτηθέντων αποδίδει την αύξηση σε ζητήματα οικονομικής φύσης, ενώ ακολουθεί το άγχος κατά 61% και η απώλεια εργασίας κατά 49%. Υπό αυτές τις συνθήκες, η στενοχώρια, η κατάθλιψη, χρέη που διογκώνονται, ευνοούν την κατανάλωση αλκοόλ. Υπολογίζεται ότι όταν η ανεργία ξεπερνά το 3% για μεγάλο διάστημα, η κατάχρηση αλκοόλ εντείνεται (άνοδος κατά 28%).
Αυτό έχει ως συνέπεια ασθένειες, όπως η κίρρωση του ήπατος, άμεσα συνδεδεμένη με το οινόπνευμα, να σημειώνουν αύξηση κατά 4,39%, οι αυτοκτονίες 4% με 4,5%, οι ανθρωποκτονίες 5,98%. Αντίστοιχα, για κάθε 1% αύξηση της ανεργίας επέρχεται αύξηση στις αυτοκτονίες κατά 0,8%, αντίστοιχο ποσοστό στις ανθρωποκτονίες, αλλά και μείωση των θανάτων από τροχαία κατά 1,4%.
Ανήλικοι
Τα παιδιά βιώνουν σε μεγάλο ποσοστό τις συνέπειες της κρίσης. Το 60% των ερωτηθέντων δασκάλων στις ΗΠΑ πιστεύει ότι συχνά οι μαθητές έρχονται νηστικοί στο σχολείο επειδή στο σπίτι δεν έχουν να φάνε, ενώ τα τελευταία δύο χρόνια αυξήθηκε από 18% σε 25% το ποσοστό των παιδιών που διαβιούν σε συνθήκες φτώχειας και 62% των αστέγων μαθητών δημοτικού (φιλοξενούνται σε ξενώνες, ξενοδοχεία, μένουν με συγγενείς κ. ο. κ.), που αριθμητικά φθάνει τις 288.000. Οι αλυσιδωτές επιπτώσεις της ανεργίας γίνονται εμφανείς και στην υγεία των παιδιών. Η απώλεια ασφαλιστικής κάλυψης που συνοδεύει την απώλεια εργασίας έχει ως αποτέλεσμα την εκτόξευση των οδοντιατρικών περιστατικών, τα οποία ευθύνονται για τον μεγάλο αριθμό των σχολικών απουσιών.
Στους ενήλικες επιδεινώνεται τόσο η πνευματική όσο και η σωματική υγεία σε περίπτωση απώλειας της εργασίας. Οσο μακραίνει το διάστημα της ανεργίας τόσο δυσχεραίνει η ψυχολογική κατάσταση, που μπορεί να κυμαίνεται από το άγχος και τη στενοχώρια έως την κατάθλιψη, και κάποιες φορές τις αυτοκτονικές τάσεις. Οι άνεργοι συχνά εμφανίζουν εθισμό και εξάρτηση από ουσίες -νόμιμες ή παράνομες-, τρέφονται λιγότερο υγιεινά και καπνίζουν περισσότερο. Τα χαμηλά εισοδήματα διατρέχουν δυο φορές περισσότερο τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου και αυξημένης νοσηρότητας, εξαιτίας των προβλημάτων στο εισόδημα, στην εκπαίδευση, στην ιατρική περίθαλψη, στη στέγαση και στη διατροφή, που δρουν αθροιστικά. Οπως τόνισε ο κ. Κυριόπουλος, στην Ελλάδα εκτιμάται ότι η αύξηση της ζήτησης των δημόσιων υπηρεσιών υγείας και ασφάλισης θα πιέσει ακόμη περισσότερο την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του συστήματος υγείας. Ηδη, πρόσθεσε, σημειώνεται 20% αύξηση της στροφής στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας και 15% μείωση στις ιδιωτικές, ιδιαίτερα στα μαιευτήρια, την οδοντιατρική περίθαλψη και τις χειρουργικές επεμβάσεις. Τα ελλείμματα των δημόσιων νοσοκομείων (6,5 δισ. ευρώ) και των ασφαλιστικών Ταμείων (4,5 δισ. ευρώ) θα αυξηθούν και θα καταστεί δυσκολότερη η εξυπηρέτησή τους, ενώ ανάλογα προβλήματα θα αντιμετωπίσει και ο ιδιωτικός τομέας. Παράλληλα, η επιδίωξη της κεντρικής διοίκησης για περιστολή των δαπανών στη φαρμακευτική περίθαλψη και στις προμήθειες κατά 2,7 δισ. ευρώ ή 15% θα προκαλέσει δραματική μείωση της προσφοράς.
Εξαρτημένοι και θεραπευτικά προγράμματα
Τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη, οι εξαρτημένοι και τα χρηματοδοτούμενα από την πολιτεία θεραπευτικά προγράμματα ήδη καλούνται να αντιμετωπίσουν στο πολλαπλάσιο τις επιπτώσεις της κρίσης. Στη συντριπτική πλειονότητά τους, υποσιτιζόμενοι, με τους 6 στους 10 στην Ελλάδα να είναι άνεργοι και 7,5% άστεγοι, σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε ο διευθυντής του ΚΕΘΕΑ, Χαράλαμπος Πουλόπουλος, με αυτοκτονική συμπεριφορά και αυξημένη θνησιμότητα, οι εξαρτημένοι διακόπτουν τη θεραπεία σε μεγαλύτερο ποσοστό, καθώς έχουν μειωμένες προσδοκίες και κίνητρο για θεραπεία, ενώ αμφισβητούν ευκολότερα την αποτελεσματικότητά της σε συνδυασμό με την αυξανόμενη αβεβαιότητα για το αν θα επανενταχθούν εργασιακά.
Παράλληλα, τα θεραπευτικά προγράμματα καλούνται να αντεπεξέλθουν σε μεγαλύτερο όγκο περιστατικών, διατηρώντας το ίδιο επίπεδο υπηρεσιών με αργά ανανεούμενο προσωπικό. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και η κ. Κατερίνα Μάτσα, επιστημονικά υπεύθυνη της Μονάδας Απεξάρτησης «18 Ανω» του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής, που επέστησε την προσοχή σε συμπτώματα συχνά πλέον στον γενικό πληθυσμό, όπως το άγχος και η απελπισία «που δεν πρέπει να λαμβάνουν ψυχιατρική ορολογία, ενώ εξέφρασε ένα γενικότερο προβληματισμό για την παρούσα κοινωνική δοκιμασία μαζί με την ανησυχία της για το ενδεχόμενο κλείσιμο τεσσάρων μεγάλων ψυχιατρικών νοσοκομείων την επόμενη τετραετία.
