«Αναγκαία η κάλυψη των επεμβάσεων αλλαγής φύλου από το Δημόσιο»

Συνέντευξη  Καλυβιώτου Μαρία



Η διευθύντρια στο Γενικό Νοσοκομείο Έλενα Βενιζέλου Έφη Κούκκου μιλάει στην “Α”


Το μεγάλο «ναι» ειπώθηκε χθες στη Βουλή και η νομική κατοχύρωση της ταυτότητας φύλου είναι πλέον γεγονός. Ένα δικαίωμα κατοχυρώθηκε και μια ελευθερία θεσπίστηκε, δικαιώνοντας χρόνια αιματηρού αγώνα και θέτοντας έναν πρώτο ισχυρό φραγμό στον κοινωνικό στιγματισμό και στην ανισότητα. Κι επειδή τα δικαιώματα που προστατεύουν τον πυρήνα της ανθρώπινης υπόστασης και αξιοπρέπειας θεμιτό είναι να προστατεύονται ολιστικά, ξεκινάμε μια συζήτηση για ακόμη ένα αναγκαίο βήμα: Την κάλυψη όχι μόνο της ορμονοθεραπείας, αλλά και των χειρουργικών επεμβάσεων αλλαγής φύλου από το Δημόσιο Σύστημα Υγείας. Για το θέμα αυτό μιλά στην «Αυγή» η ειδικός ενδοκρινολόγος, συντονίστρια διευθύντρια στο Γενικό Νοσοκομείο Έλενα Βενιζέλου, Έφη Κούκκου.


* Ποια η εμπειρία σας όσον αφορά τη διαδικασία αλλαγής φύλου;


Στο εξωτερικό ενδοκρινολογικό ιατρείο του τμήματός μας παρακολουθούμε, από δεκαετίας και πλέον, άτομα τα οποία επιθυμούν να υποβληθούν σε ορμονοθεραπεία στο πλαίσιο διαδικασίας αλλαγής φύλου.


* Πώς φτάνουν τα άτομα αυτά στο εξωτερικό ιατρείο του Έλενα Βενιζέλου;


Τα άτομα αυτά, κατά κανόνα, προσέρχονται στο τμήμα μας έπειτα από παραπομπή από ψυχίατρο. Η διαδικασία αλλαγής φύλου προϋποθέτει ψυχιατρική εκτίμηση. Η παραπομπή για ορμονοθεραπεία γίνεται ύστερα από διάστημα ψυχοθεραπείας και συνοδεύεται από βεβαίωση από θεράποντα ψυχίατρο ότι από την κλινική και ψυχοθεραπευτική παρακολούθηση δεν έχουν διαπιστωθεί στοιχεία μείζονος ψυχοπαθολογίας και ότι το άτομο πληρεί τα κριτήρια ετοιμότητας για ορμονοθεραπεία.


* Ποιοι είναι οι στόχοι της θεραπείας;


Η ορμονοθεραπεία έχει στόχο αφενός να καταστείλει την ενδογενή παραγωγή των ορμονών του βιολογικού φύλου και τη χορήγηση ορμονών για την ανάπτυξη των δευτερογενών χαρακτηριστικών του επιθυμητού φύλου (οιστρογόνα σε τρανς γυναίκες και ανδρογόνα σε τρανς άνδρες). Η φαινοτυπική αλλαγή ολοκληρώνεται στα δύο χρόνια, ενώ συνήθως αρχίζει να γίνεται αισθητή η διαφορά στους έξι μήνες.


* Τι ακολουθεί την ορμονοθεραπεία;


Πολλά από αυτά τα άτομα επιθυμούν να προχωρήσουν σε χειρουργικές επεμβάσεις. Σημειώνεται ότι μια επέμβαση είναι αμετάκλητη αλλαγή. Οι επεμβάσεις μπορούν να διακριθούν σε αυτές με τις οποίες γίνεται η αφαίρεση/ απομάκρυνση των γεννητικών «χαρακτηριστικών» του βιολογικού φύλου και σε πλαστικές επεμβάσεις «αποκατάστασης των έξω γεννητικών οργάνων» του επιθυμητού φύλου.


Συγκεκριμένα, στις πρώτες ανήκουν η μαστεκτομή και υστερεκτομή για τις τρανς γυναίκες και η ορχεκτομή για τους τρανς άνδρες. Οι επεμβάσεις βοηθούν στην ολοκλήρωση της φαινοτυπικής αλλαγής και απλοποιούν, μερικές φορές, την ορμονική θεραπεία, καθώς με τη χειρουργική απομάκρυνση των γονάδων δεν είναι απαραίτητη η καταστολή της ενδογενούς παραγωγής των ορμονών.


* Πού πραγματοποιούνται οι επεμβάσεις;


Οι επεμβάσεις αυτές γίνονται σε καθημερινή βάση, όταν υπάρχει ιατρική ένδειξη, όχι όμως για τρανσεξουαλισμό. Στα δημόσια νοσοκομεία δεν μπορείς να χειρουργήσεις κάποιον αν δεν υπάρχει ένδειξη παθολογίας.


Σημειωτέον ότι όσον αφορά διαγνωστικές εξετάσεις και θεραπεία, υπάρχει ήδη η δυνατότητα συνταγογράφησης στο ICD-10, με τον κωδικό «τρανσεξουαλισμός» (F64.0), που ορίζεται ως «η επιθυμία του ατόμου να ζήσει και να γίνει αποδεκτό ως άτομο του αντίθετου φύλου, η οποία συνήθως συνοδεύεται από μια αίσθηση δυσφορίας για το φανερό σωματικό φύλο και αίσθηση ακαταλληλότητάς του, και από επιθυμία για χειρουργική επέμβαση και ορμονική υποκατάταση, ούτως ώστε το σώμα του να ταιριάζει όσο το δυνατόν περισσότερο με εκείνο του προτιμώμενου φύλου».


Επαναλαμβάνω ότι η ορμονική θεραπεία καλύπτεται κανονικά από τα ταμεία, όχι όμως και το χειρουργείο, δηλαδή δεν υπάρχει αντιστοιχία του ICD-10 με τα Κλειστά Ενοποιημένα Νοσήλια (ΚΕΝ).


Θεωρώ πως θα πρέπει να υπάρχει ένας τρόπος τα τρανς άτομα να μπορούν να υπόκεινται στην αναγκαία χειρουργική επέμβαση με την ασφαλιστική τους κάλυψη. Εφόσον το κράτος αποδέχεται την οντότητα των τρανς ατόμων και τους επιτρέπει την αλλαγή φύλου και ταυτότητας, οφείλει να τους παρέχει τις ίδιες δυνατότητες θεραπείας και παρακολούθησης που παρέχει σε όλους τους πολίτες στον δημόσιο τομέα. Πολλώ δε μάλλον που μεγάλος αριθμός των ατόμων αυτών αντιμετωπίζει οικονομική δυσχέρεια από τη δυσκολία του να βρει εργασία.


* Πόσο απαραίτητη είναι η ψυχιατρική εκτίμηση πριν από την αλλαγή φύλου;


Η ψυχιατρική εκτίμηση είναι των ων ουκ άνευ και δεν πρέπει να παραγνωρίζεται, ιδιαίτερα όταν φτάνουμε στο στάδιο της χειρουργικής παρέμβασης, καθώς αυτή έχει αμετάκλητο αποτέλεσμα.


* Πού είναι δυνατή η παρακολούθηση των διαφυλικών ατόμων;


Στον δημόσιο τομέα, υπηρεσίες παρακολούθησης διαφυλικών ατόμων παρέχουν εκτός από το νοσοκομείο Έλενα Βενιζέλου και ακόμη δύο νοσοκομεία, το Παπαγεωργίου στη Θεσσαλονίκη και το Γενικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών στο Ρίο.


Στο δικό μας τμήμα αυτή τη στιγμή παρακολουθούμε γύρω στα εβδομήντα άτομα. Ο αριθμός αυτός δεν αποδίδει την πραγματικότητα. Τα διαφυλικά άτομα είναι πολύ περισσότερα, λίγα όμως ακολουθούν τις σωστές διαδικασίες στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας. Αρκετά άτομα παρακολουθούνται από ιδιώτες ενδοκρινολόγους που πιθανόν δεν έχουν ως προαπαιτούμενο την ψυχιατρική εκτίμηση και αξιολόγηση. Και βέβαια, υπάρχει μεγάλος αριθμός τρανς ατόμων που δεν πάνε καν σε γιατρό και κάνουν χρήση του Ίντερνετ, από όπου παραγγέλνουν και τα φάρμακά τους.


Βορά στον ιδιωτικό τομέα


Σύμφωνα με στοιχεία του ρεπορτάζ, το γεγονός ότι οι χειρουργικές επεμβάσεις αλλαγής φύλου δεν καλύπτονται από το Δημόσιο Σύστημα Υγείας κάνει πολλοί/ες να καταφεύγουν σε λύσεις που μπορεί να είναι επικίνδυνες, ενώ σε πλείστες περιπτώσεις έρχονται αντιμέτωποι/ες με την εκμετάλλευση από ιδιώτες γιατρούς. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι, σύμφωνα με πηγές του ρεπορτάζ, ιατρεία εφαρμόζουν άλλο τιμολόγιο σε τρανς άτομα, που φτάνει τα 3.000-5.000 ευρώ για κάθε χειρουργείο.