Aόρατη απειλή, που διογκώνεται όσο αυξάνονται οι μετακινήσεις με Ι.Χ., αποτελούν για την υγεία των κατοίκων της Αθήνας τα αιωρούμενα σωματίδια, τα οποία βρίσκονται όλο το 24ωρο στον αέρα της πόλης και πολλαπλασιάζονται δραματικά όταν επικρατεί άπνοια ή υπάρχει ελάχιστος άνεμος. Μάλιστα, όπως δείχνει πολυετής έρευνα διεπιστημονικής ομάδας από τα Πανεπιστήμια Πατρών, Πειραιώς και Αθηνών, οι υψηλές συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων στην ατμόσφαιρα συνδέονται με καρδιακές αρρυθμίες και σειρά άλλων παθολογικών συμπτωμάτων.
«Τα αιωρούμενα σωματίδια (particulate matters –PM) συνιστούν μάστιγα τα τελευταία είκοσι χρόνια σε όλες τις μεγαλουπόλεις διεθνώς. Η απελευθέρωσή τους στο περιβάλλον συσχετίζεται με τα αυτοκίνητα, τα εργοστάσια και τους καυστήρες των πολυκατοικιών. Η φύση τους ποικίλλει: μπορεί να είναι σταγονίδια νερού, σκόνη, προϊόντα καύσης ορυκτών καυσίμων κ.ά.», εξηγεί ο υγιεινολόγος και συντονιστής της έρευνας, κ. Κώστας Γρηγορόπουλος. Οπως επισημαίνει, όσο μικρότερα είναι τα σωματίδια αυτά τόσο μεγαλύτερους κινδύνους εγκυμονούν για τον ανθρώπινο οργανισμό: «Τα ΡΜ1, δηλαδή τα αιωρούμενα σωματίδια με διάμετρο κάτω από ένα μικρό (ένα εκατομμυριοστό του μέτρου), καταλήγουν βαθιά στις κυψελίδες και εκεί περνούν στην κυκλοφορία, για να μεταναστεύσουν εν συνεχεία στα διάφορα όργανα του ανθρώπου, όπου και εγκαθίστανται. Η περιεκτικότητά τους σε βαρέα μέταλλα τα καθιστά άκρως επικίνδυνα. Εντούτοις, η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν έχει θεσπίσει όριο, προς το παρόν».
Η έρευνα αυτή βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία τέσσερα χρόνια και είναι η πρώτη που χαρτογραφεί τις συγκεντρώσεις των μικροσωματιδίων στην πρωτεύουσα και παράλληλα τα συσχετίζει με επιπτώσεις στην υγεία μας. Οι επιστήμονες παρακολουθούν τη συγκέντρωση των ΡΜ0,5, ΡΜ1, ΡΜ2,5, ΡΜ7 και ΡΜ10 (διαμέτρου μισού, ενός, δυόμισι, επτά και δέκα μικρών αντίστοιχα). Για το σκοπό αυτό έχουν πραγματοποιήσει μέχρι σήμερα περισσότερες από 12.000 καθημερινές μετρήσεις με τέσσερις ανιχνευτές εδάφους.
Οπως δείχνουν οι μετρήσεις, τα σκήπτρα στους ρύπους κατέχουν μία περιοχή του κέντρου και μία των νοτίων προαστίων: η οδός Αριστοτέλους, απέναντι από το υπουργείο Υγείας, και η λεωφόρος Αμφιθέας. «Τσιμπημένες» εμφανίζονται όμως όλο και πιο συχνά οι τιμές των μικροσωματιδίων και στη λεωφόρο Συγγρού. «Τα αποτελέσματα αυτά δεν μας εκπλήσσουν, με δεδομένες τις 14.000 έως 20.000 διελεύσεις αυτοκινήτων την ώρα στην Αμφιθέας, τις περίπου 8.000 στην Αριστοτέλους και τις μέχρι και 25.000 στη Συγγρού», παρατηρεί ο κ. Γρηγορόπουλος. Μικρότερο πρόβλημα εντοπίζεται στην πλατεία Συντάγματος, τη λεωφόρο Μεσογείων (στο ύψος της Αγίας Παρασκευής) και τους Αμπελοκήπους. Ολα τα στοιχεία αφορούν στις πρωινές και μεσημεριανές ώρες αιχμής (07.00-09.00 και 14.00-15.30) και σε ύψος δύο μέτρων από το έδαφος, δηλαδή το αναπνεύσιμο κλάσμα ενός πεζού, όπως λένε οι ειδικοί.
Σε κάθε απεργία των μέσων μαζικής μεταφοράς ή των ταξί -οπότε κάθε οικογένεια χρησιμοποιεί τουλάχιστον δύο Ι.Χ.– και όταν κυμαίνεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα η ένταση των ανέμων, το πρόβλημα των μικροσωματιδίων οξύνεται, κάνοντας τους επιστήμονες να μιλούν για ατμοσφαιρικά επεισόδια. Αν λάβουμε υπόψη τις αναπνοές που κάνουμε σε ένα λεπτό και το γεγονός ότι σε ένα ατμοσφαιρικό επεισόδιο τα αιωρούμενα σωματίδια μπορεί να φθάνουν τις 50.000 ανά λίτρο αέρα ή και παραπάνω, αντιλαμβανόμαστε ότι ο αριθμός σωματιδίων που αναπνέουμε ανέρχεται σε εκατομμύρια. Μία από τις χειρότερες ημέρες του τελευταίου έτους κατεγράφη τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν τα ΡΜ0,5 –τα οποία μόλις πρόσφατα άρχισαν να καταγράφονται– έφθασαν τις 98.000 ανά λίτρο αέρα. Υπό κανονικές συνθήκες, δεν ξεπερνούν τις 8.000-9000. Από τον Ιούνιο του 2008 μέχρι τα τέλη Απριλίου σημειώθηκαν και κατεγράφησαν συνολικά 22 ατμοσφαιρικά επεισόδια.
Οι επιπτώσεις στην υγεία
Η διεπιστημονική ομάδα δεν περιορίστηκε στην αποτύπωση των μικροσκοπικών ρύπων που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα της πρωτεύουσας, αλλά εξέτασε και τη στατιστική συσχέτισή τους με τα περιστατικά που φθάνουν καθημερινά στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων «Ελπίς», «Σωτηρία» κ.ά. Οπως διαπιστώθηκε, κάθε φορά που η συγκέντρωση ΡΜ1 ξεπερνά τα 4 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα, παρατηρούνται αυξημένα περιστατικά –αναστρέψιμης- καρδιακής αρρυθμίας, δύσπνοιας, κεφαλαλγίας, ιλίγγου και γενικής κατάπτωσης του οργανισμού. Πιο ευάλωτες εμφανίζονται οι γυναίκες (60% των περιπτώσεων), ενώ το φαινόμενο παρατηρείται εντονότερα το καλοκαίρι. Σύμφωνα με τον κ. Γρηγορόπουλο, τα άτομα που εμφάνισαν τα προβλήματα αυτά και κατέφυγαν σε νοσοκομείο δεν είχαν, στη συντριπτική πλειοψηφία τους, βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό (δεν κάπνιζαν, δεν ήταν ηλικιωμένοι, δεν είχαν καρδιακά προβλήματα ούτε διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα). Η περαιτέρω έρευνα της ομάδας επικεντρώνεται στο τι προκαλεί διαταραχές στον καρδιακό ρυθμό. Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά και πρόκειται να δημοσιευθούν πολύ σύντομα. Τα συμπεράσματα της μελέτης είναι καρπός της συνεργασίας επιδημιολόγων, υγιεινολόγων, παθολόγων, καρδιολόγων, οφθαλμιάτρων, κλιματολόγων, γεωλόγων, χημικών περιβάλλοντος και μετεωρολόγων.