Μετανάστευση νέων γιατρών και μηχανικών

Της Λινας Γιανναρου

Η γραμμή 11 του σιδηροδρομικού σταθμού του Μονάχου λεγόταν και «Γραμμή της Ελπίδας». Μέσω αυτής, οι Ελληνες εργάτες προωθούνταν στα εργοστάσια της Γερμανίας, σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Σχεδόν μισό αιώνα αργότερα, ένα άλλο κύμα μετανάστευσης χρόνο με το χρόνο μεγαλώνει -μόνο που, αντί για το μαντίλι του αποχωρισμού, οι Ελληνες κουνούν σήμερα το… πτυχίο τους. Νέοι γιατροί, μηχανικοί και μια σειρά άλλων επαγγελματιών, με μάστερ και διδακτορικά, εγκαταλείπουν άρον άρον τη χώρα μας για τις αγορές του εξωτερικού σε αναζήτηση, όχι μόνον αξιοπρεπέστερων μισθών, αλλά κυρίως αποζητώντας την αναγνώριση: των κόπων τους, των περγαμηνών τους. «Παίρνω το καπελάκι μου και φεύγω!», λέει στην «Κ» νέος γιατρός που ήδη περιμένει τρία χρόνια στη λίστα αναμονής για την ειδικότητα. Προορισμός: οι ΗΠΑ. Από τα καυτά Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, από την άλλη, η Ματίνα, πολιτικός μηχανικός, σημειώνει στην «Κ»: «Συγγνώμη, αλλά στην Πάτρα έπρεπε να ζήσω με μισθό 400 ευρώ. Γιατί να μη φύγω;».

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, μόνο την τελευταία δεκαετία, περισσότεροι από 550.000 Ελληνες έχουν φύγει από την Ελλάδα -για κάποιο χρονικό διάστημα- για να εργαστούν στο εξωτερικό ή έχουν παραμείνει εκεί μετά τις σπουδές τους. «Δεν είμαστε εμείς που ψαχνόμαστε. Είναι η Ελλάδα που μας διώχνει», λένε…

Γιατροί

«Το σύστημα με πετάει έξω. Είναι τόσο απλό. Ελαβα το πτυχίο μου από την Ιατρική Αθηνών το 2006 -με άριστα- και θα χρειαστώ ακόμα αρκετά χρόνια για να ξεκινήσω την ειδικότητα του χειρουργού που επιθυμώ». Ο 27χρονος Αντώνης Φάτζας έχει ήδη ξεκινήσει τις διαδικασίες για να γίνει αποδεκτός από πανεπιστήμια της Αμερικής όπου θα ειδικευτεί. «Αν θα μείνω έξω μετά; Το πιθανότερο. Δεν ήταν το όνειρό μου, αλλά η πικρή αλήθεια είναι ότι δεν μας σηκώνει το ΕΣΥ τόσους γιατρούς».

Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο από τις ιατρικές σχολές της χώρας αποφοιτούν περισσότεροι από 3.500 νέοι γιατροί -με 1.000 να «παράγουν» μόνο οι δύο μεγαλύτερες Ιατρικές Σχολές της χώρας, του Πανεπιστημίου Αθηνών και του ΑΠΘ. Την ίδια ώρα, κάθε χρόνο συνταξιοδοτούνται «μόλις» 800 γιατροί. «Υπάρχει αλόγιστη παραγωγή ιατρικού δυναμικού (στην οποία συμβάλλουν και οι “μετεγγραφές” από την Ελλάδα, αλλά και από το εξωτερικό, οι οποίες γίνονται με μάλλον αδιαφανείς διαδικασίες), η οποία σε μεγάλο βαθμό ευθύνεται και για τις πολύ μεγάλες λίστες αναμονής», σχολιάζει στην «Κ» ο κ. Νίκος Κεραμάρης, πρόεδρος της Εταιρείας Νέων Γιατρών και Επιστημόνων Υγείας. «Ετσι, φτάσαμε να έχουμε στην Ελλάδα 70.000 γιατρούς, τη στιγμή που χρειαζόμαστε μόνο 30.000. Για τους γιατρούς που αποφοιτούν η αίσθηση του επαγγελματικού αδιεξόδου είναι πολύ έντονη».

Εως και 8 χρόνια

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό των νέων γιατρών που αναχωρούν κάθε χρόνο για τα νοσοκομεία του εξωτερικού σε (πολύ) περισσότερους από 1.000. Σε έρευνα της Εταιρείας Νέων Γιατρών στους φοιτητές των Ιατρικών Σχολών της χώρας, μάλιστα, το 70,3% απάντησαν πως σκέφτονται να λάβουν την ειδικότητά τους σε κάποιο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του εξωτερικού (κυρίως Βρετανία, ΗΠΑ και Γερμανία), με προοπτική να εργαστούν εκεί. Για τους μισούς περίπου, η κύρια αιτία είναι το υψηλότερο επίπεδο σπουδών, ενώ για το 40,9% το γεγονός ότι στην Ελλάδα θα χρειαστεί να περιμένουν έως και 8 χρόνια για να ξεκινήσουν την ειδίκευσή τους. «Οσο και να διαβάζεις μόνος σου, όσο και να προσπαθείς, μοιραία μένεις πίσω. Οι εξελίξεις στην ιατρική τρέχουν», εξηγεί ο κ. Κεραμάρης. «Η κατάσταση αυτή δηλαδή έχει επιπτώσεις όσον αφορά την άσκηση του επαγγέλματος». Η «έξοδος» λοιπόν είναι η μόνη διέξοδος για πολλούς. «Και όχι για οποιουσδήποτε, αλλά για τους καλύτερους», συνεχίζει ο κ. Κεραμάρης. «Δεν φεύγουν οι μέτριοι. Δεν θα γίνουν αποδεκτοί στο εξωτερικό. Είναι τα καλύτερα μυαλά αυτά που χάνουμε. Και τις περισσότερες φορές οριστικά. Σκεφτείτε ότι εάν ένας Επιμελητής Α’ στην Αγγλία επιθυμεί να επιστρέψει στην πατρίδα, θα χρειαστεί να ξαναπεράσει από Επιμελητής Β’, μετά να γίνει πάλι Επιμελητής Α’ και μετά διευθυντής. Και όλα αυτά βέβαια με πολύ χαμηλότερες απολαβές».

Αξίζει να σημειωθεί ότι η «παραγωγή» γιατρών αποτελεί στη χώρα μας την υψηλότερη κατά κεφαλήν δαπάνη των Ελλήνων πολιτών, αφήνοντας πολύ πίσω τους υπόλοιπους επιστήμονες. Υπολογίζεται ότι το ελληνικό κράτος ξοδεύει για κάθε φοιτητή της Ιατρικής περισσότερα από 30.000 ευρώ το χρόνο, που φτάνουν τα 180.000 για τα έξι χρόνια φοίτησης. Την ίδια ώρα, περίπου 1.800 φοιτητές βρίσκονται σήμερα σε αναμονή ειδικότητας, ενώ περίπου 1.600 είναι εκείνοι που έχουν ολοκληρώσει την ειδικότητά τους και παραμένουν άνεργοι. Πρόκειται κυρίως για παθολόγους, παιδιάτρους, χειρουργούς και μικροβιολόγους.

Ντουμπάι με 10.000 ευρώ. Κατάρ με 8.000 ευρώ και πληρωμένα εισιτήρια. Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με 9.000 ευρώ και το φαγητό μέσα. Οχι, δεν πρόκειται για πακέτα διακοπών, αλλά για ευκαιρίες εργασίας για νέους μηχανικούς της χώρας μας. Με τους μηχανικούς να αποφοιτούν κατά χιλιάδες κάθε χρόνο από τις πολυτεχνικές μας σχολές, τον εγχώριο κατασκευαστικό κλάδο να διανύει περίοδο ύφεσης και τους μισθούς καθηλωμένους στην προ-ευρώ εποχή, όλο και περισσότεροι νέοι πτυχιούχοι αποφασίζουν να ακούσουν τις σειρήνες και να φύγουν «μετανάστες». Κύριοι προορισμοί, οι χώρες της Μέσης Ανατολής, τα Βαλκάνια και τα πρώην σοβιετικά κράτη -στη νέα Γη της Επαγγελίας για τις ελληνικές κατασκευαστικές.

Στις πέντε πολυτεχνικές σχολές της χώρας μας εισάγονται κάθε χρόνο κατά μέσο όρο 3.250 φοιτητές και αποφοιτούν 2.665 μηχανικοί. Οπως λέει στην «Κ» ο αναπληρωτής γεν. γραμ. της Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΕ κ. Στάθης Τσέγκος, «παρατηρείται δραματική αναλογία μηχανικών και συνολικού πληθυσμού της χώρας». Οι ενεργοί διπλωματούχοι μηχανικοί, μέλη του ΤΕΕ, είναι 102.018 σε συνολικό πληθυσμό 11.120.000 (το 0,90%) και σε ενεργό πληθυσμό 1 στους 47 ενεργούς εργαζόμενους. «Η αναλογία αυτή σε αντίστοιχα κράτη της Ε.Ε., πληθυσμιακά και οικονομικά, είναι κατά πολύ μικρότερη. Στην Πορτογαλία, αντίστοιχη στα πληθυσμιακά και οικονομικά δεδομένα χώρα, η αναλογία μηχανικών προς πληθυσμό είναι 0.29%!».

Την ίδια ώρα, όπως σημειώνει ο ίδιος, «πολλά μεγάλα έργα βρίσκονται στο στάδιο της περάτωσής τους, παρατηρείται αποβιομηχάνιση, κλείσιμο μεταλλείων, στασιμότητα στα ενεργειακά έργα και γενικευμένη κρίση στην οικοδομή. Το Κράτος -παρά τις εκκλήσεις του ΤΕΕ και άλλων φορέων- δείχνει απροθυμία στο να στελεχώσει κατάλληλα τις τεχνικές υπηρεσίες του με διπλ. Μηχανικούς και άλλους τεχνικούς». Ουσιαστικά, όπως χαρακτηριστικά γράφει νέος μηχανικός σε διαδικτυακό φόρουμ, «μας δείχνουν την πόρτα».

Στο Ντουμπάι

Μολονότι δεν διατηρούνται σχετικά μητρώα, υπολογίζεται ότι τα τελευταία χρόνια, μόνο το Ντουμπάι υποδέχεται το 5% των Ελλήνων αποφοίτων μηχανικών, όλων των ειδικοτήτων. Η Ματίνα επέλεξε τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπου ζει κι εργάζεται εδώ και περίπου 4 μήνες. Με καταγωγή από την Πάτρα, όταν αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο, ξεκίνησε την αναζήτηση εργασίας. «Απογοητεύτηκα αμέσως. Στην τελευταία συνέντευξη που πήγα, για δουλειά σε γραφείο πολιτικού μηχανικού, ο μισθός ήταν 400 ευρώ, με προοπτική να φτάσει στα 600! Θυμάμαι ότι τον είχα ρωτήσει τι γίνεται με ασφάλεια και μου είχε πει “Τι εννοείς; Προφανώς και αυτά θα τα πληρώνεις εσύ”». Στις εξειδικευμένες ιστοσελίδες για τους μηχανικούς, διάβασε για τις ευκαιρίες στη Μέση Ανατολή. Εστειλε βιογραφικό και προσελήφθη. «Ο μισθός μου είναι 3.000 ευρώ και χωρίς προϋπηρεσία. Μου πληρώνουν το σπίτι, το καθημερινό μου φαγητό, τις μετακινήσεις -ακόμα και τη γυναίκα που καθαρίζει το σπίτι! Οι συνθήκες εργασίας είναι πραγματικά πολύ καλές», λέει στην «Κ». «Το κυριότερο όμως είναι ότι, σε σχέση με οποιαδήποτε δουλειά θα έβρισκα στην Πάτρα, όπου θα με “έτρωγε” η γραφειοκρατία και οι πολεοδομίες, εδώ ασχολούμαι με δημιουργικά πράγματα». Εργάζεται στην κατασκευή ενός λιμανιού.

Φυσικά δεν είναι όλα ρόδινα. Στις χώρες αυτές, η εργάσιμη εβδομάδα διαρκεί 6 ημέρες, ενώ το ωράριο κυμαίνεται μεταξύ 10 και 12 ώρες. Μολονότι το ΤΕΕ δεν έχει δεχθεί καταγγελίες για ιδιαίτερα άσχημες συνθήκες εργασίας για το εξωτερικό, όπως αναφέρει ο κ. Τσέγκος, «η απασχόληση των μηχανικών στα εργοτάξια τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό έχει χαρακτηριστικά εντατικής εργασίας». Σύμφωνα με μαρτυρίες πάντως, συχνά παρατηρείται το φαινόμενο της εκβιαστικής παράτασης εργασίας, με την καταπάτηση της αρχικής συμφωνίας (πχ από 6 μήνες το έργο διαρκεί 9). Καθώς τα συμβόλαια που υπογράφονται είναι ετήσια, ο εργαζόμενος δεν μπορεί να διαμαρτυρηθεί γιατί υπάρχει κίνδυνος να χάσει τα χρήματά του.

«Τι deadline έχω βάλει στον εαυτό μου; Οσο αντέξω», λέει η Ματίνα. «Μέχρι στιγμής, περνάω πολύ καλά εδώ, αλλά είμαι μόλις 27 ετών, δεν έχω ακόμα υποχρεώσεις. Δεν είναι για πάντα εδώ. Το θέμα είναι τι θα με περιμένει στην Ελλάδα όταν επιστρέψω…»