Πρόγραμμα διαχείρισης μελετά ο ΕΟΦ, με τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο
Της Γαληνης Φουρα
Αντιβιοτικά, παυσίπονα, αντιβηχικά, δερματικές αλοιφές συσσωρεύονται στα φαρμακεία των ελληνικών νοικοκυριών επειδή περίσσεψαν ή δεν χρησιμοποιήθηκαν. «Ληγμένα» ή όχι πετάγονται στα σκουπίδια ή στην αποχέτευση και γίνονται απόβλητα. Τότε, ακόμη και τα πιο αθώα, όπως τα παυσίπονα, ρυπαίνουν το περιβάλλον και τον υδροφόρο ορίζοντα και προστίθενται στο «κοκτέιλ» των τοξικών παραγόντων, που υπονομεύουν την ανθρώπινη υγεία.
Καθώς η δράση τους είναι σωρευτική, μιλάμε για τόνους επικίνδυνων ουσιών. Κάθε χρόνο διακινούνται στην Ελλάδα περίπου 500 εκατομμύρια συσκευασίες (κουτιά) φαρμάκων. Από αυτά, το 5% – 10% πετιούνται αχρησιμοποίητα ή «ληγμένα».
Μετά τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ), σε συνεργασία με τον Πανελλήνιο Φαρμακευτικό Σύλλογο, μελετάει την οργάνωση ενός προγράμματος που θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2009, για τη διαχείριση των οικιακών φαρμάκων. Αλλωστε, η Ευρωπαϊκή Ενωση συνιστά στους ασθενείς που χρησιμοποιούν φάρμακα, τα οποία τους έχουν περισσέψει ή λήξει, να μην τα πετούν στα σκουπίδια ή στην αποχέτευση, αλλά να απευθύνονται στις πιο κοντινές υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την καταστροφή ή αδρανοποίηση των φαρμάκων. Μέχρι σήμερα, τέτοιο πρόγραμμα δεν υπάρχει στην Ελλάδα, υπήρξαν όμως πρωτοβουλίες του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου με την τοποθέτηση ειδικών κάδων σε 400 φαρμακεία των νομών Θεσσαλονίκης και του Κιλκίς, αλλά και σε άλλες περιοχές της χώρας με τη συνδρομή και του Ινστιτούτου Φαρμακευτικής Ερευνας και Τεχνολογίας.
«Εναπόκειται στις εθνικές αρχές πώς θα χειριστούν το θέμα», δήλωσε σχετικά στην «Κ», η διευθύντρια Δημοσίων Σχέσεων του ΕΟΦ κ. Γιούλα Αθανασίου. «Από την πλευρά μας καταβάλλεται προσπάθεια να θεμελιωθεί ένα πρόγραμμα μέσα στο 2009, το οποίο θα αφορά μόνο τα φάρμακα οικιακής χρήσης, που είναι για καταστροφή ή ανακύκλωση (σ.σ.: όπου τα φάρμακα αδρανοποιούνται με συγκεκριμένες τεχνικές, παύουν να ρυπαίνουν και χρησιμοποιούνται ως πρόσμειξη για άλλες εργασίες).
Δεν αφορά φάρμακα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν και με οποιονδήποτε τρόπο (μέσω μη κυβερνητικών οργανώσεων για παράδειγμα) να δοθούν στην κατανάλωση. Οι πολίτες θα πετούν τις συσκευασίες σε ειδικούς κάδους “μιας χρήσης και μονής κατεύθυνσης”, που θα τοποθετηθούν στο εσωτερικό των φαρμακείων. Κανείς δεν θα μπορεί να δει τι περιέχουν οι κάδοι ούτε να αφαιρέσει ιδιοσκευάσματα. Παράλληλα, θα ξεκινήσει μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του κοινού και των υγειονομικών αρχών».
Είναι ένα πρόγραμμα που εκτός των άλλων, απαιτεί μηχανισμούς ελέγχου από τη συλλογή έως την καταστροφή των φαρμάκων, η οποία προβλέπεται να ανατεθεί σε πιστοποιημένες από το ΥΠΕΧΩΔΕ εταιρείες, όπως γίνεται, ήδη, με τα νοσοκομεία.
«Απαιτείται νομοθετική ρύθμιση», είπε στην «Κ» ο γενικός γραμματέας του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου Δημήτρης Καραγεωργίου. «Να υπάρξει διάκριση τι είναι φάρμακο και τι απόβλητο. Αυτό το οποίο εμείς πουλάμε ως φάρμακο, εάν δεν χρησιμοποιηθεί, γίνεται απόβλητο. Κατά καιρούς αντιμετωπίζουμε δυσάρεστες καταστάσεις, όπως όταν βρέθηκε θαμμένη σε βάθος 25 μέτρων μια αρκετά μεγάλη ποσότητα φαρμάκων για την υπερλιπιδαιμία».
«Δεν έχουμε πάρει σαφείς απαντήσεις», υπογραμμίζει ο ίδιος, «για τη διαχείριση των ραδιενεργών και άλλων αποβλήτων των νοσοκομείων, που είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα. Η δική μας εμπειρία από την πειραματική εφαρμογή του προγράμματος “απόσυρσης” των οικιακών φαρμάκων στη Θεσσαλονίκη είναι πολύ θετική, όπως και η ανταπόκριση του κόσμου. Πιστεύω όμως ότι χρειάζεται επιστημονική έρευνα, όχι μόνο για τη σύνθεση και παραγωγή νέων ιδιοσκευασμάτων, αλλά και για τις συνέπειες της αποσύνθεσής τους».
Στον τομέα αυτόν δεν έχουν γίνει συστηματικές προσπάθειες, οι οποίες έχουν προχωρήσει κυρίως στη Δανία και τη Σουηδία. Πριν από λίγους μήνες, Βρετανοί και Γερμανοί επιστήμονες επισήμαιναν το ενδεχόμενο να είναι επιμολυσμένο το πόσιμο νερό.
Από το 2006 στα φύλλα οδηγιών πολλών φαρμάκων αναγράφεται η σύσταση «απαγορεύεται να τα πετάτε στις αποχετεύσεις και τα απορρίμματα».
«Η σήμανση αυτή πρόκειται να γενικευτεί σε όλα τα φάρμακα», δήλωσε στην «Κ» ο αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Φαρμακευτικής Ερευνας και Τεχνολογίας (ΙΦΕΤ) Γιώργος Κιοσές.
«Σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει στη Δανία και τη Σουηδία, οι 27 από τις 100 πιο διαδεδομένες δραστικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για φάρμακα, ανιχνεύτηκαν στο περιβάλλον.