«Φωτογραφικές» προδιαγραφές, «στημένες» προσφορές σε γαϊτανάκι υπερτιμολογήσεων αποκαλύπτει εισαγγελική έρευνα στη Θεσσαλονίκη
Του Τασου Τελλογλου
Η μεγάλη έρευνα στην καρδιά του ΕΣΥ, που ξεκίνησε από τον επιθεωρητή Υγείας Θεσσαλονίκης κ. Α. Βλάχο με ζητούμενο τις προμήθειες των τμημάτων επεμβατικής καρδιολογίας τριών μεγάλων νοσοκομείων της συμπρωτεύουσας (Παπανικολάου, ΑΧΕΠΑ και Παπαγεωργίου) βρίσκεται στην τελική της φάση και εμπλεκόμενοι φέρονται δεκάδες γιατροί και τουλάχιστον τρεις εταιρείες προμηθευτών σε ένα τεράστιο «γαϊτανάκι» υπερτιμολογήσεων με ιατρικά υλικά των νοσοκομείων.
Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις τόσο του ελεγκτή του Σώματος Επιθεωρητών Υγείας όσο και του ανακριτή στον οποίο έχει παραπεμφθεί η υπόθεση, η ζημία των τριών νοσοκομείων (από το 2001 έως το 2004) προσεγγίζει τα 8 εκατομμύρια ευρώ, αλλά προσοχή: μόνον για δύο από τα 97 είδη με τα οποία εφοδιάστηκαν οι συγκεκριμένες κλινικές (μπαλονάκια και στεντ).
Το βασικό πρόβλημα σύμφωνα με πηγές της Εισαγγελίας Θεσσαλονίκης –η υπόθεση βρίσκεται στα χέρια του 3ου ειδικού ανακριτή Θεσσαλονίκης κ. Στίγκα– είναι ότι «οι προδιαγραφές για τα υλικά και η υλοποίηση των διαγωνισμών βρίσκονται και στις τρεις περιπτώσεις στα χέρια των γιατρών, δηλαδή διευθυντές των κλινικών είτε καθηγητές, έχουν τον αποκλειστικό λόγο στις προδιαγραφές όπως δεν θα έπρεπε να γίνεται».
Η προκαταρκτική εξέταση έχει περατωθεί εδώ και καιρό, και οι διοικήσεις των τριών νοσοκομείων έχουν κληθεί να αναλάβουν τον ρόλο της πολιτικής αγωγής και ταυτόχρονα να καταθέσουν αγωγές για τις ζημιές.
Υστερα από δύο εκθέσεις του Σώματος Επιθεωρητών Υγείας (360/29/3/2005 και ΕΜΠ 531.6.2007) από τις οποίες προκύπτει η τέλεση αξιόποινων πράξεων, η Εισαγγελία Θεσσαλονίκης εδωσε εντολή να ανοιχθούν οι «φάκελοι» προμηθειών αιμοδυναμικού υλικού για τα τρία νοσοκομεία αναφορικά με τα έτη 2002, 2003 και 2004. Τυπικά, οι διατάξεις για τη διενέργεια των διαγωνισμών ετηρούντο στα νοσοκομεία ΑΧΕΠΑ και Παπανικολάου, «αντίθετα στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου ο διαγωνισμός ήταν εξαρχής παράνομος διότι δεν γινόταν χωριστά τεχνική και οικονομική αξιολόγηση των προσφορών. Οι πρακτικές αυτές στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου ήταν γενικευμένες σε σχεδόν όλους τους διαγωνισμούς προηγουμένων ετών».
Ωστόσο, και στα άλλα δύο νοσοκομεία ακολουθείτο μια πρακτική διαδικασία στη σύνταξη των προδιαγραφών των διαγωνισμών που «βοά» για το διάτρητο των διαγωνισμών:
«Δημιουργούνταν» με τις τεχνικές προδιαγραφές επιπλέον είδη από τις πραγματικές ανάγκες των τριών νοσοκομείων, ώστε να επιλέγονται τελικά εκείνα που είχε προαποφασιστεί να επιλεγούν. «Συγκεκριμένα οι κατηγορίες των ζητούμενων ειδών στους καθετήρες – μπαλόνια αγγειοπλαστικής και στα στεντ είναι παντελώς αυθαίρετες και δεν υπακούουν σε κανένα πρότυπο».
Ετσι, στο νοσοκομείο Παπανικολάου (διαγωνισμός 2002) ζητούνται 5 είδη καθετήρων – μπαλονιών και η εταιρεία «ΕλεκτρομέντικαλΛ» προσφέρει τρεις παραλλαγές του ACS Guidant. Ζητούνται 5 είδη στεντ και όλες οι εταιρείες προσφέρουν τρία. Ιδια πρακτική ακολουθείται με την προμηθεύτρια «Ε. Ψημίτη» στο ΑΧΕΠΑ το 2003, και με τις εταιρείες «Ιντερτρόνικς» και «Ελεκτρομέντικα» στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου. Προσφέρουν το ίδιο είδος σε πολλές διαφορετικές κατηγορίες.
Γράφει συγκεκριμένα ο ελεγκτής κ. Βλάχος για το νοσοκομείο Παπανικολάου: «Ζητούνται περίπου 90 είδη εκ των οποίων το 70% (δηλαδή τα 63) “κόβονται”, όλες οι προσφορές όλων των προμηθευτών εκτός μίας. Στα βασικότερα είδη, όπως τα μπαλόνια και τα στεντ πληροί τις τεχνικές προδιαγραφές μόνο μία προσφορά…» και καταλήγει συμπεραίνοντας ότι έτσι στο 87% των περιπτώσεων προμηθειών υλικών έχουμε… απευθείας ανάθεση!
Τα κριτήρια
Εκεί που πραγματικά γίνεται «πανηγύρι» είναι τα κριτήρια με τα οποία οι γιατροί επιλέγουν τα υλικά που θα τοποθετηθούν στους ασθενείς. Ετσι στο νοσοκομείο Παπανικολάου στην κατηγορία μπαλόνια –καθετήρες (με κωδικό 11020080001) το 2002 ανταποκρίνεται μόνο η προσφορά της εταιρείας «Αγγειόραμα ΕΠΕ» και το 2004 η προσφορά της εταιρείας «Ψημίτη». Κι όμως, αυτή η τελευταία προσφορά είχε απορριφθεί το 2002 για «χαμηλή τιμή πίεσης ρήξης, παρότι είχε 18 ατμόσφαιρες», ενώ το 2004 «με μικρότερη τιμή πίεσης ρήξης -14 ατμ.» κρίνεται ως η μόνη… κατάλληλη!
Στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ «κόβονται» όλες, εκτός μιας τεχνικής προσφοράς, παρ’ όλο που υπάρχουν πάρα πολλές προσφορές για κάθε ζητούμενο είδος (υπερβαίνουν ακόμα και τις 20) ενώ σπάνια κατά την τεχνική αξιολόγηση «πληρούνται» οι τεχνικές προδιαγραφές από δεύτερη προσφορά. Το αποδεκτό είδος της εταιρείας «Ελεκρομέντικαλ» το 2003, απορρίπτεται το 2004 .
Στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου τα πράγματα είναι απλούστερα. Οπως και σε άλλα νοσοκομεία που λειτουργούν με το ίδιο καθεστώς «κατακυρώνεται ταυτόχρονα το ίδιο είδος σε πολλούς προμηθευτές, καταργώντας κάθε διαγωνιστική διαδικασία, μεταθέτοντας την επιλογή προμηθευτή από την επιτροπή αξιολόγησης στον γιατρό που θα παραγείλει το υλικό».
Οι ελεγκτές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι καταστρατηγείται το μειοδοτικό κριτήριο κατακύρωσης και επιβεβαιώνεται «ότι και εδώ έχουμε κατ’ ουσίαν απευθείας ανάθεση».
Συνοψίζοντας την έρευνα, ο ελεγκτής αναφέρει ότι το νοσοκομείο Παπανικολάου ζημιώθηκε από τον τρόπο με τον οποίο διενήργησε τους διαγωνισμούς κατά 2,6 εκατ. ευρώ, το νοσοκομείο Παπαγεωργίου 2,043 εκατ. ευρώ και το ΑΧΕΠΑ 3,312 εκατ. ευρώ. Συνολικά, η ζημιά αγγίζει τα 8 εκατ. ευρώ. Η ανάκριση προχώρησε στον επιμερισμό ευθυνών σε περίπου 45 άτομα και στα τρία νοσοκομεία (προμηθευτές, γιατροί, διοικητικό προσωπικό του νοσοκομείου Παπαγεωργίου). Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» η Υπηρεσία Ειδικών Ελέγχων Kεντρικής Μακεδονίας προχώρησε στο άνοιγμα λογαριασμών γιατρών που συνδέονται με τις συγκεκριμένες προμήθειες, αλλά οι διοικήσεις των νοσοκομείων δεν έχουν αποφασίσει ακόμα αν θα στραφούν κατά «λειτουργών» που εργάζονται στα νοσοκομεία αυτά.
Προγράμματα λαδώματος από τις ΗΠΑ για το ΕΣΥ
Οι αμερικανικές αρχές έχουν παραδώσει στοιχεία στην Εισαγγελία Εφετών Αθηνών περί τη δραστηριότητα τουλάχιστον τριών εταιρειών στις Ηνωμένες Πολιτείες που παραδέχθηκαν –και οι τρεις «εθελοντικά»– ότι συμμετείχαν σε… προγράμματα «λαδώματος» γιατρών στην Ελλάδα, προκειμένου να προωθήσουν τα ιατροτεχνικά υλικά των εταιρειών τους σε νοσοκομεία του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Η σχετική έρευνα αφορά τις εταιρείες Depui, Plus (ορθοπεδικά) και Medtronic (μπαλόνια, στεντ). Oι ελληνικές αρχές προσέθεσαν και την εταιρεία St Jude Medical (βηματοδότες απινιδωτές) ύστερα από σχετικές έρευνες που αφορούν τον αντιπρόσωπό τους στην Αθήνα.
Οι θυγατρικές των εταιρειών Depui, Plus και Medtronic συνεργάστηκαν με τις αμερικανικές αρχές, και οι δύο πρώτες ανακοίνωσαν μέσω των μητρικών τους εταιρειών Johnson & Johnson και Smith & Nephew ότι «ανακάλυψαν αντικανονικές πληρωμές σε μια σειρά ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Ελλάδα, η Πολωνία και η Γερμανία». Σύμφωνα με τις έρευνες των αμερικανικών αρχών μία από τις εταιρείες ακολουθούσε «συμψηφιστική» μέθοδο με θυγατρική αντιπροσώπου της στην Ελλάδα που είχε έδρα στην Κύπρο, αφού πρώτα είχε διασφαλίσει «εαυτήν» με ένα συμβόλαιο: Το συμβόλαιο, που βρίσκεται στη διάθεση της «Καθημερινής» και έχει υπογραφεί το 2003, προβλέπει για «εξυπηρετηση των πωλήσεων ποσοστό 5% επί του τζίρου των πωλήσεων και 5% για την εκπαίδευση του προσωπικού του μεσολαβητή». Aνθρωποι της αγοράς συνεκτιμούν ότι το τελευταίο αυτό 5% αφορά συμμετοχή σε «συνέδρια» και «εκπαιδευτικά ταξίδια» γιατρών.
Τα «δανεικά»
Η εν λόγω αμερικανική εταιρεία μπορεί να «δανείζει» τον Ελληνα αντιπρόσωπό της με ένα ποσό που ξεπερνά τα 500.000 ευρώ, αλλά ο αντιπρόσωπος οφείλει να πραγματοποιεί ελάχιστες πωλήσεις ενός εκατ. ευρώ.
Ο αντιπρόσωπος είναι υποχρεωμένος να κινείται σύμφωνα με τους αμερικανικούς νόμους προωθώντας τις πωλήσεις του (συνυπολογίζοντας τον νόμο για την αποφυγή της διαφθοράς σε χώρες της αλλοδαπής). Η συμμετοχή κρατικών αξιωματούχων (σ.σ. ο αμερικανικός νόμος θεωρεί ότι κρατικοί αξιωματούχοι είναι και οι γιατροί δημοσίων νοσοκομείων) σε εταιρείες αντιπροσώπων απαγορευεται! Στην περίπτωση που ο αντιπρόσωπος συμπεριλάβει στη διαδικασία και γιατρό κρατικού νοσοκομείου τότε η «μητρική εταιρεία μπορεί να διακόψει αμέσως αυτή τη σύμβαση».
Σε ό,τι αφορά την εμπορική πολιτική αναφέρεται ρητά ότι «κάθε ένα από τα δύο μέρη δεσμεύεται ότι δεν θα πληρώσει ή θα προτείνει να πληρώσει ή να εγκρίνει πληρωμή για χρήματα ή πράγματα που θα αφορούν κρατικό αξιωματούχο (σ.σ. εννοείται και γιατρό κρατικού νοσοκομείου), πελάτη ή ατομο, περιλαμβάνοντας στις απαιτήσεις (σ.σ. αυτού που πληρώνει) να παραβεί το καθήκον του…» σε σχέση με τη χρήση ή πώληση των προϊόντων της μητρικής εταιρείας. Προμηθευτές του χώρου της Υγείας που αντιπροσωπεύουν αμερικανικές εταιρείες επισημαίνουν στην «Κ» ότι πρόκειται για «συμβόλαια με στερεότυπες διατυπώσεις για τα μάτια των αμερικανικών αρχών…».
Αλλά σε αυτές ακριβώς τις διατυπώσεις στηρίχθηκαν οι αρχές των ΗΠΑ για να διενεργήσουν τους φορολογικούς και άλλους ελέγχους που οδήγησαν στην αποκάλυψη των παράνομων πληρωμών και στην επιβολή προστίμων που στην περίπτωση της Depui άγγιξαν τα 85 εκατομμύρια δολάρια. Κι όμως: «Πρόκειται για “σταγόνα στον ωκεανό”», λένε με σκωπτική διάθεση άνθρωποι της αγοράς επισημαίνοντας ότι «η αυτού εξοχότης» της εταιρείας στην Ελλάδα, Φ.Δ., έκανε τζίρο τα πολλαπλάσια ακολουθώντας πρακτικές εξαγοράς των γιατρών στα δημόσια νοσοκομεία»!
Η «Κ» που πληροφορήθηκε το ενδιαφέρον των ελληνικών εισαγγελικών αρχών για την κ. Φ.Δ. επιχείρησε να επικοινωνήσει μαζί της, αλλά εκείνη μόλις πληροφορήθηκε την ιδιότητα του γράφοντος, διέκοψε την επικοινωνία.
Πέντε νοσοκομεία
Σύμφωνα με τα στοιχεία των αμερικανικών αρχών παράνομες πληρωμές των εταιρειών ορθοπεδικών αφορούν τα νοσοκομεία «Γεώργιος Γεννηματάς» της Αθήνας, το ΚΑΤ, ένα νοσoκομείο του Πειραιά, ένα του Ηρακλείου και ένα της Λάρισας. Από την πλευρά των μητρικών εταιρειών η Smith & Nephew έφθασε στο σημείο να μειώσει το τίμημα που κατέβαλε για την αγορά της Plus διότι, όπως ανακοίνωσε, ανακάλυψε ότι ένα μέρος του γιγάντιου «τζίρου» της Plus στην Ελλάδα αφορούσε «παράνομες πληρωμές γιατρών που προσέγγιζαν τα 120 εκατ. δολάρια τον χρόνο». Το τίμημα της εξαγοράς της εταιρείας μειώθηκε κατά το ποσό αυτό (!) ενάμιση χρόνο μετά τη συμφωνία για την εξαγορά της, και αφού είχε προηγηθεί λογιστικός ελεγχός της στην Ελλάδα, από τον νέο ιδιοκτήτη.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», σε τουλάχιστον δύο από τις περιπτώσεις εταιρειών, οι Ελληνες αντιπρόσωποί τους στράφηκαν κατά των μητρικών εταιρειών επικαλούμενοι «παράνομες πληρωμές μέσω εικονικών τιμολογίων για λογαριασμό και εν γνώσει των μητρικών εταιρειών που για όσο διάστημα οι πληρωμές αυτές γίνονταν, δεν είχαν την παραμικρή αντίρρηση έστω και αν εκ των υστέρων επικαλέστηκαν έναντι των αμερικανικών αρχών κατά σύστημα αντικανονικές πληρωμές σε γιατρούς κρατικών νοσοκομείων».
Αμερικανικές νομικές πηγές εξέφρασαν αμφιβολίες στην «Κ» κατά πόσον η έρευνα στην Ελλάδα θα προχωρήσει: «Υπάρχουν σοβαρά συμφέροντα πάρα πολλών ανθρώπων στην Ελλάδα και την Κύπρο που θα θιγούν αν η έρευνα αυτή προχωρήσει», ανέφεραν οι ίδιες πηγές.
Η έρευνα κατέδειξε ότι τα τιμολόγια π.χ. για προϊόντα επεμβατικής καρδιολογίας εξεδίδοντο επ’ ονόματι της κυπριακής εταιρείας Heart & Heart LTD για να πληρωθούν από 50% έως 100% ακριβότερα στην Ελλάδα. Οι τιμές αυτές «νομιμοποιούνται» τώρα με την εκ των υστέρων κατάθεση τροπολογίας, η οποία κρίνει τις υπερτιμολογημένες προμήθειες νόμιμες, όταν περίπου το 30% των τελικών τιμών στα προϊόντα επεμβατικής καρδιολογίας δίνονται στους γιατρούς που τα χρησιμοποιούν.