* Υπεραισιόδοξες οι προβλέψεις της κυβέρνησης για αύξηση των εσόδων του προϋπολογισμού μέσω του φόρου ακίνητης περιουσίας και του ΦΠΑ
ΔΙΟΝ. ΣΤΑΜΠΟΓΛΗΣ
«Ψαλίδι» στις αδικαιολόγητες δαπάνες υπουργείων αλλά κυρίως των ΔΕΚΟ, των ΟΤΑ και των νοσοκομείων υπόσχεται το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης για το 2008 και παράλληλα, όπως θα αποτυπώνεται στο Σχέδιο Προϋπολογισμού, θα αντληθούν από άμεσους και έμμεσους φόρους το 2008 περίπου 5.970 εκατ. ευρώ περισσότερα από ό,τι το 2007. Από τις 48.605 εκατ. ευρώ που είναι τα έσοδα από τους αμέσους και τους εμμέσους φόρους θα φθάσουν τις 54.575 εκατ. ευρώ – αύξηση 12,3%. Είναι η πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια που η αύξηση από έτος σε έτος ξεπερνά το 10%.
Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο υπουργός Οικονομίας κ. Γ. Αλογοσκούφης με την κατάρτιση του προϋπολογισμού είναι πώς θα επιτευχθεί ο στόχος περιορισμού των δαπανών όχι τόσο στις ΔΕΚΟ αλλά κυρίως στους ΟΤΑ και στα νοσοκομεία. Για τις ΔΕΚΟ ο κ. Αλογοσκούφης βρίσκει πρόσφορο έδαφος περιορισμού της σπατάλης στους άλλους υπουργούς, ενώ η κατάσταση στα νοσοκομεία και στους ΟΤΑ είναι πολύ χειρότερη και πολύ δυσκολότερη και χαρακτηρίζεται «ανεξέλεγκτη».
* Κατεστημένες δαπάνες
Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες μείωσης της σπατάλης, εξακολουθούν να υπάρχουν δαπάνες οι οποίες δεν μπορούν να περιοριστούν λόγω κατεστημένων καταστάσεων ή κεκτημένων δικαιωμάτων. Για παράδειγμα, τα περισσότερα υπουργεία (και ιδιαίτερα τα υπουργεία Οικονομίας, Παιδείας και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων) εξακολουθούν να καταβάλλουν μισθώματα για δεκάδες κτίρια που ενοικιάζουν, αφού η αξιοποίηση της περιουσίας του Δημοσίου παραμένει «νεκρό γράμμα». Ομοίως πολλές δαπάνες εμπίπτουν στην κατηγορία των «αποζημιώσεων προσωπικού για υπερωριακή απασχόληση» ή στην κατηγορία των «λοιπών ειδικών αμοιβών» ή των «αμοιβών όσων εκτελούν ειδικές υπηρεσίες», ή του περιβόητου κονδυλίου για «κίνητρο απόδοσης» και στην κατηγορία εξόδων «σύνθετη δαπάνη».
Οι δαπάνες αυτές είναι δύσκολο να περιορισθούν, όπως και εκείνες που αφορούν τις υπερωρίες και τις μετακινήσεις (πραγματικές και πλασματικές) λόγω των αντιδράσεων που υπάρχουν στο Δημόσιο. Εξάλλου ο αρχικός κυβερνητικός στόχος να περιοριστούν οι δαπάνες των υπουργείων και των εποπτευόμενων οργανισμών για «προμήθεια καυσίμων και λιπαντικών» δεν επιτυγχάνεται αφού τους τελευταίους μήνες οι αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου ήταν απανωτές και πέραν κάθε δυσοίωνης πρόβλεψης, τουλάχιστον στο οικονομικό επιτελείο.
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο υφυπουργός Οικονομικών κ. Νίκος Λέγκας αναφερόμενος στις δυσκολίες περιορισμού των δαπανών χρησιμοποιεί το ίδιο επιχείρημα που χρησιμοποιούσε και ο προκάτοχός του κ. Πέτρος Δούκας, ότι δηλαδή πολλές δαπάνες είναι ανελαστικές. Το παράδειγμα είναι γνωστό: για κάθε 100 ευρώ που εισπράττει από φόρους ή άλλες εισοδηματικές πηγές το Δημόσιο, τα 42 ευρώ δαπανώνται για μισθούς και συντάξεις, τα 20 ευρώ για ασφάλιση και περίθαλψη και άλλα 20 ευρώ για τόκους. Σύνολο ανελαστικών δαπανών: 82 ευρώ. Υπόλοιπο για χρήση: 16 ευρώ, εκ των οποίων τα μισά αφορούν και πάλι ανελαστικές λειτουργικές δαπάνες. Είτε συμφωνεί κανείς είτε διαφωνεί με το επιχείρημα αυτό, γεγονός είναι ότι η κυβέρνηση ομολογεί πως δεν έχει τη δυνατότητα να περιορίσει πέραν ενός σημείου τις δαπάνες για τις οποίες ισχυριζόταν ότι θα τις περικόψει κατά 10 δισ. ευρώ. Αν υπήρχε αυτή η δυνατότητα, τότε θα είχε λυθεί μέρος των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας.
* Περιορισμοί πάση θυσία
Στην επιταγή περιορισμού των δαπανών «πάση θυσία» υπόκειται και το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ 2008). Αν και προβλέπεται ότι οι δαπάνες θα φθάσουν τις 9.200 εκατ. ευρώ (έναντι των 8.700 εκατ. ευρώ του 2007), στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με τη χαμηλότερη αύξηση δαπανών των τελευταίων ετών. Για παράδειγμα, το 2006 σε σχέση με το 2005 οι δαπάνες του προγράμματος αυξήθηκαν κατά 666 εκατ. ευρώ και το 2007 σε σχέση με το 2006 κατά 510 εκατ. ευρώ. Για το 2008 η αύξηση δαπανών περιορίζεται στα 500 εκατ. ευρώ παρά την αναθεώρηση του ΑΕΠ κατά 9,6% (αύξηση περίπου 20 δισ. ευρώ σε απόλυτους αριθμούς). Ετσι, για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία οι δαπάνες του ΠΔΕ ως ποσοστό του ΑΕΠ περιορίζονται κάτω του 4%, ενώ ακόμη και τα «χρόνια της επιτήρησης» της ελληνικής οικονομίας το ποσοστό αυτό κυμαινόταν από 4,2% ως 6,0%. Με βάση την αναθεώρηση του ΑΕΠ, οι δαπάνες του ΠΔΕ 2008 θα έπρεπε να ξεπερνούν τα 10 δισ. ευρώ.
* Οι προσδοκίες από φόρους
Παράλληλα όμως με τη συγκράτηση των δαπανών που προβλέπει ο κρατικός προϋπολογισμός 2008 επιδιώκεται η αύξηση των εσόδων ιδίως από φόρους. Φυσιολογικό και αυτονόητο, αλλά ως έναν βαθμό, αφού οι προσδοκίες της κυβέρνησης για άντληση εσόδων από φόρους είναι αισιόδοξες. Στην κατηγορία των αμέσων φόρων προσδοκά ότι θα εισπράξει το 2008, μέσω του φόρου ακίνητης περιουσίας, 660 εκατ. ευρώ περισσότερα από το 2007.
Οι προσδοκίες γίνονται υπεραισιόδοξες όταν αναφέρονται σε εισπράξεις από έμμεσους φόρους. Στην κατηγορία αυτή, το σχέδιο προϋπολογισμού προβλέπει αύξηση των εσόδων από τον ΦΠΑ το 2008 κατά 2.375 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2007. Η επίτευξη του στόχου αυτού απαιτεί ισχυρούς φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς, που δεν διαθέτει τώρα το υπουργείο Οικονομικών. Επίσης προβλέπεται αύξηση εσόδων από τους φόρους κατανάλωσης το 2008 σε σχέση με το 2007 κατά 1.562 εκατ. ευρώ.
Οι προεκλογικές υποσχέσεις στον προϋπολογισμό
Συνολικές δαπάνες 1.520 εκατ. ευρώ, για τη βελτίωση του εισοδήματος των οικονομικά ασθενεστέρων τάξεων, τη βελτίωση του μισθολογίου και των συντάξεων και τη χορήγηση των πολυτεκνικών επιδομάτων στις τρίτεκνες οικογένειες, θα προβλέπει ο κρατικός προϋπολογισμός 2008. Οι δαπάνες αυτές προβλέπονται για την υλοποίηση των προεκλογικών δεσμεύσεων και ειδικότερα για:
* Την αύξηση των αγροτικών συντάξεων ώστε από 1.1.2008 να διαμορφωθούν στα 330 ευρώ.
* Την αύξηση των συντάξεων του ΕΚΑΣ ώστε να διαμορφωθούν στα 230 ευρώ.
* Τη χρηματοδότηση του ΙΚΑ, τη χορήγηση του πολυτεκνικού επιδόματος στις τρίτεκνες οικογένειες και την επιστροφή στους συνταξιούχους της 4ης και της 5ης δόσης της εισφοράς υπέρ ΛΑΦΚΑ.
Επίσης προβλέπονται αυξημένες επιχορηγήσεις κατά 5% κυρίως στα ΑΕΙ και στα ΤΕΙ, και αύξηση του επιδόματος ανεργίας ώστε από 1.1.2008 να φθάσει στα 404 ευρώ.
Εθνικό Σχέδιο Προγραμμάτων
Ο νέος, υπό κατάρτιση, κρατικός προϋπολογισμός για το 2008 θα ενέχει και μία «καινοτομία» αφού θα συνοδεύεται από ειδική έκδοση που θα περιλαμβάνει την παρουσίαση του προϋπολογισμού σε λειτουργίες και προγράμματα υπό τη μορφή ενός Εθνικού Σχεδίου Προγραμμάτων. Το σχέδιο αυτό θα αναπτύσσεται σε λειτουργίες και προγράμματα τα οποία καλύπτουν τις δράσεις του κράτους σε κεντρικό επίπεδο. Τα προγράμματα θα περιλαμβάνουν το σύνολο των εσόδων και των χρηματοδοτήσεων του κρατικού προϋπολογισμού. Ουσιαστικά θα διαμορφωθεί ένα είδος «δεύτερου προϋπολογισμού», μέσω του οποίου οι δαπάνες, π.χ., για την Παιδεία θα εμφαίνονται μέσω όλων των σχετικών δαπανών των προγραμμάτων που την αφορούν. Ετσι, οι συνολικές δαπάνες του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων δεν θα περιλαμβάνουν μόνο τις «κλασικές δαπάνες» για τη μισθοδοσία των εκπαιδευτικών, τα επιδόματά τους, τη λειτουργία των ολοήμερων σχολείων, αλλά και τις δαπάνες για επιμόρφωση και κατάρτιση των υπαλλήλων του, τη χορήγηση υποτροφιών κτλ. Ετσι θα εμφανίζονται και οι δαπάνες για την Παιδεία υψηλότερες από όσες θα ήταν αν η καταμέτρησή τους γινόταν όπως ως τώρα.
Αντίστοιχα θα διαμορφωθούν και άλλες κατηγορίες λειτουργιών και προγραμμάτων για τη Γεωργία, την Εργασία και την Ασφάλιση. Οπως αναφέρεται στο προσχέδιο του προϋπολογισμού, οι δαπάνες θα διακρίνονται ανάλογα με το είδος τους και τη σκοπιμότητά τους. Μέσω της εφαρμογής της καινοτομίας αυτής το υπουργείο Οικονομίας αποβλέπει στον ουσιαστικό έλεγχο των δημοσίων δαπανών, στην ενιαία απεικόνιση του τακτικού προϋπολογισμού και του ΠΔΕ και των Ειδικών Λογαριασμών και στη δυνατότητα προσδιορισμού του κόστους κάθε προγράμματος ειδικά όταν υλοποιείται από περισσότερους του ενός φορείς. Το υπουργείο Οικονομίας ισχυρίζεται ότι με την καινοτομία αυτή θα γίνεται ουσιαστικός έλεγχος των δημοσίων δαπανών, θα προκύψει αποκέντρωση της ευθύνης για την ορθή δημοσιονομική διαχείριση και θα ενισχυθεί η υπευθυνότητα των φορέων.