«Το ασταθές κλίμα στην εργασία αυξάνει το στρες»

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΚΟΡΩΝΑΙΟΥ αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

 

 

Της ΟΛΥΜΠΙΑΣ ΛΙΑΤΣΟΥ

 

Οι περιβαλλοντικές συνθήκες του εργασιακού χώρου, το δυσάρεστο και ανθυγιεινό περιβάλλον, ο υπερβολικός φόρτος εργασίας, η χαμηλή αμοιβή, η έλλειψη αυτονομίας και η έλλειψη επικοινωνίας ανάμεσα στους εργαζόμενους και τη διεύθυνση μπορεί να συμβάλουν καθοριστικά στην εκδήλωση του συνδρόμου του εργασιακού στρες. Εάν συνυπολογίσετε και τη δαμόκλειο σπάθη της ανεργίας τότε… Μιλάμε με την Αλεξάνδρα Κορωναίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

 

 

Κυρία Κορωναίου, πριν από λίγες ημέρες ο Κωνσταντίνος Μίχαλος του ΕΒΕΑ πρότεινε τη μείωση εργάσιμων ημερών και μισθού προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων…

«Τέτοιες προτάσεις δεν είναι απειλητικές μόνο για τις υλικές τους συνέπειες (μείωση εισοδήματος κ.ά.) αλλά και γιατί αυξάνουν το στρες των εργαζομένων που ήδη βιώνουν την αβεβαιότητα της οικονομικής κρίσης. Επιβεβαιώνεται έτσι ότι μοναδική έγνοια των υπευθύνων είναι η εξασφάλιση του κέρδους των επιχειρήσεων πάση θυσία. Αν η θυσία είναι η ίδια η ψυχοσωματική υγεία χιλιάδων ανθρώπων, είναι κάτι που δεν τους ενδιαφέρει. Ενδιαφέρει όμως τις ίδιες τις κοινωνίες στις οποίες ήδη σημειώνεται αύξηση της παραβατικότητας, της βίας, των ένοπλων ληστειών κ.λπ.»

Για το θέμα αυτό ο Γιάννης Παναγόπουλος της ΓΣΕΕ τόνισε ότι ο «λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται»…

«Σωστά. Ξέρετε, δεν είναι τυχαίο που μόλις ξέσπασε η οικονομική κρίση ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου μιλώντας για επικείμενη αύξηση των ψυχικών διαταραχών. Αυτό το τίμημα, το τίμημα της κρίσης, θα το πληρώσουμε τελικά όλοι σε πολλά επίπεδα. Για τούτο, χρειαζόμαστε υπευθύνους πολύ πιο σοβαρούς και ενημερωμένους για το τι συμβαίνει σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο όχι μόνο στο οικονομικό επίπεδο αλλά και στο ευρύτερο κοινωνικό».

Σε καιρούς παγκόσμιας ύφεσης εσείς μιλάτε για εργασιακό στρες. Τι είναι αυτό;

«Πρόκειται για πραγματική μάστιγα που πλήττει τη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων ανεξάρτητα πλέον από την επαγγελματική κατηγορία στην οποία ανήκουν: μισθωτοί, διευθυντές, μεσαία στελέχη κ.λπ. Οι εργαζόμενοι νιώθουν την αφόρητη πίεση να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εργασίας, χωρίς να έχουν τις περισσότερες φορές τους αναγκαίους υλικούς και ηθικούς πόρους».

Σήμερα η πίεση είναι πιο μεγάλη;

«Βέβαια. Η οικονομική κρίση καθιστά το γενικότερο εργασιακό περιβάλλον ασταθές, αβέβαιο και απειλητικό. Η μεγαλύτερη απειλή είναι οι απολύσεις που καθημερινά πραγματοποιούνται ή προαναγγέλλονται αυξάνοντας επικίνδυνα το στρες χιλιάδων εργαζομένων».

Ποιοι παράγοντες ενοχοποιούνται;

«Σύμφωνα με τις διεθνείς έρευνες, είναι πολλοί και ποικίλοι: υπερβολικός φόρτος εργασίας, πίεση του χρόνου, άγχος για την καριέρα, εντατικοποίηση του ρυθμού της εργασίας, έλλειψη αυτονομίας των εργαζομένων, συγκρούσεις ρόλων και καθηκόντων, κ.λπ. Τα τελευταία χρόνια, όμως, προστίθενται και άλλα προβλήματα, όπως οι συνέπειες των σύγχρονων τεχνολογιών στην εργασία».

Κάποιοι μιλούν και για το «τεχνοστρές»…

«Είναι το στρες που προκαλεί η εργασία μπροστά στους υπολογιστές, ο βομβαρδισμός με ηλεκτρονικά μηνύματα, τα κινητά που χτυπούν αδιάκοπα, ο περιορισμός της διαπροσωπικής επικοινωνίας κ.ά. που οδηγούν σε μυοσκελετικές παθήσεις, πονοκεφάλους, ταχυκαρδίες και άλλες σοβαρότερες ψυχοσωματικές ασθένειες».

Κάποιοι εκτιμούν ότι οι νέες γενιές εργαζομένων θα αλλάξουν πέντε δουλειές στην καριέρα τους…

«Το ασταθές κλίμα και οι διαρκείς αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον έχουν αρνητική επίδραση στην υγεία των εργαζομένων. Κάθε αλλαγή (π.χ. ο χειρισμός ενός νέου λογισμικού προγράμματος) απαιτεί περίοδο προσαρμογής, χρόνο και ενέργεια, κατάλληλη εκπαίδευση κ.ά. Οταν οι αλλαγές είναι γρήγορες, εμφανίζεται εντονότερο στρες το οποίο ο εργαζόμενος δεν μπορεί να διαχειριστεί. Μπορούμε να φανταστούμε τι σημαίνει αυτό όταν η αλλαγή αφορά την αναζήτηση μιας καινούργιας δουλειάς. Ο εργαζόμενος νιώθει συχνά αβοήθητος, ανήμπορος να ελέγξει τα πράγματα και το στρες εντείνεται».

Οταν η επιχείρηση κλείσει, ισχύει η εξίσωση «εγώ-εμείς»;

«Είναι τραγικό γιατί εκείνη την ώρα η επιχείρηση συμπεριφέρεται στους εργαζομένους σαν να ήταν απλοί αριθμοί. Το είδαμε όταν έκλεισε το παράρτημα Αθήνας της κλωστοϋφαντουργίας ΠΑΛΚΟ, για να ανοίξει στη Βουλγαρία, και απολύθηκαν 400 γυναίκες. Η ΠΑΛΚΟ εφάρμοζε συστήματα ομαδικότητας, αλλά την κρίσιμη στιγμή οι εργαζόμενοι πήγαν και βρήκαν τις πόρτες κλειστές. Κανείς δεν βγήκε, όχι να τους συμπαρασταθεί αλλά ούτε να τους ενημερώσει. Εκεί πια οι εργαζόμενοι καταρρέουν. Μιλούν με όρους προδοσίας: “Είχαμε τόσο αγαπήσει την επιχείρηση, κι αυτή μας πρόδωσε, μας απέρριψε”. Δεν σου λένε “έχασα τη δουλειά μου”, λένε “έχασα το σπίτι μου, τη ζωή μου”».

Ο εργασιακός χώρος έχει διαστάσεις κοινωνικές;

«Αναμφίβολα και οικονομικές, θεσμικές – σημαίνει αντιφάσεις και συγκρούσεις, διότι οι μετέχοντες έχουν διαφορετικά συμφέροντα. Η καλυτέρευση των εργασιακών σχέσεων είναι αίτημα των ίδιων των εργαζομένων. Αλλά πρέπει οι εργαζόμενοι να έχουν επίγνωση των αντιφάσεων, ώστε ενδεχομένως να οδηγηθούν σε άλλου τύπου διεκδικήσεις. Διότι, όταν τα πάντα γίνονται ψυχολογία, φθίνει ο συνδικαλισμός και αυξάνονται οι ψυχολόγοι στις επιχειρήσεις».

Τελικά είναι ασθένεια αυτό το στρες της δουλειάς;

«Σήμερα, που εκατομμύρια άνθρωποι δεν γνωρίζουν αν αύριο θα έχουν μια δουλειά και αναγκάζονται να ζουν με την αβεβαιότητα για το τι θα συμβεί όχι στο απώτερο μέλλον αλλά σε δύο ή σε τρεις μήνες. Οταν δεν γνωρίζεις αν η επιχείρηση στην οποία εργάζεσαι σήμερα θα υπάρχει και αύριο δεν μπορείς να προγραμματίσεις τίποτα στη ζωή σου. Η αβεβαιότητα κάνει την εργασία από αυτονόητο δικαίωμα πηγή κακού, αιτία του στρες που πλήττει όλο και περισσότερο και ανεπανόρθωτα την υγεία των εργαζομένων. Πολλοί μάλιστα μιλούν για την αναγώριση του στρες ως εργασιακής ασθένειας, μόνο όμως στη Σουηδία έχει γίνει αποδεκτό κάτι τέτοιο». *